Het leek ons interessant eens een tandem uit te proberen. Net als e-bikes hebben tandems het voordeel dat ze het verschil in snelheid tussen fietspartners oplossen. Het leek ons ook gezelliger met als bijkomend voordeel dat je niet met de sturen in elkaar kunt komen. Nadat we een tandem hadden geregeld hadden we nog een reisdoel nodig. Aangezien het begin mei was, besloten we te fietsen naar de oorlogsmonumenten in Sevenum.

Het eerste plan was om te fietsen vanaf vakantiefietswinkel Saint Christopher in Gorssel, waar we de tandem huurden. Eigenaar Michiel gaf echter aan dat je voor afstanden het beste kunt afgaan op je normale dagafstand. Je snelheid middelt zich volgens hem namelijk uit, tussen de sterkste en de minst sterke fietspartner. Verder bleek het lastig om in het Duitse gedeelte van de route halverwege een camping te vinden, vandaar dat het plan werd geboren iets zuidelijker te starten, in Zutphen.

Doel van de reis was het oorlogsgraf van mijn oom Simon, die ik nooit gekend heb, en het herinneringsmonument voor Rust Roest, de heide-ontginningsboerderij van mijn familie. Deze boerderij was een hoofdkwartier van het verzet in Sevenum tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder de vele onderduikers en verzetstrijders zat in het pand ook de toekomstige katholieke minister-president De Quay. Die zat er een jaar ondergedoken na het verbod van zijn politieke beweging, de Nederlandse Unie.

De boekhouding van de graanoogst van Rust Roest werden gemanipuleerd. De opbrengsten van de zogenaamde mislukte oogsten werden verdeeld onder degenen die het nodig hadden. Na de bevrijding bracht koningin Wilhelmina een bezoek om de familie Groot te bedanken en haar leedwezen te betuigen.

De tandem die we voor deze tocht gaan gebruiken is een Santos Double Travel 2. Zie voor de huurprijs per week de site. Behalve een testritje op de Fiets- en Wandelbeurs dit jaar hebben we geen recente tandemervaring. De enige keer dat we met een tandem hebben gefietst was in 1994 in New Hampshire in de United States. We zijn erg benieuwd hoe het ons nu zal bevallen. Zou van mij, de stoker/achterrijder, het uitzicht, de rug van de kapitein/voorrijder, niet gaan vervelen? Zou Dave vaak denken dat ik niet zou meetrappen en klagen dat ik niet goed meehang in de bocht?

Om onze bagage mee te nemen hebben we gelukkig nog de extra grote Ortlieb achtertassen, die we gebruikten op onze trikes. Standaard hebben Ortlieb fietsachtertassen samen een inhoud van ‘slechts’ 40 liter. Wij hebben Back-Roller Pro Plus achtertassen met een inhoud van 70 liter per set. Dat komt nu goed uit, met maar één bagagedrager achter. Aan het voorwiel kunnen de Gravel-Pack achtertassen die we normaal gebruiken. Deze zijn even groot als de klassieke voortassen: 25 liter. Vergeleken met onze eigen bikepacking opzet, missen we een roltas aan onze sturen en tassen bovenop de bagagedrager.

Mijn (katholieke) oom zat ondergedoken vanwege de Arbeitseinsatz. In mei 1943 werden alle jongemannen tussen de 18 en 35 jaar opgeroepen om zich te melden voor dwangarbeid in Duitsland. Simon (Siem), de oudste broer van mijn vader, werd die maand 19 en dook onder bij familie in Sevenum. Hij werd daar verzetslid en hield zich bezig met sabotage van de bezetter en hulp aan onderduikers.

We hebben op internet twee goede documenten gevonden over het rijden op een tandem voor beginners. Hoe de rolverdeling werkt en waar je rekening mee moet houden. In de handleiding van Cannondale lezen we onder andere:

Rol van de kapitein

“De voorste rijder (kapitein) is volledig verantwoordelijk voor het welzijn van de achterste rijder (stoker). De fiets is groter, zwaarder en minder vergevingsgezind bij slordig rijgedrag. Een tandemkapitein kan niet zo spontaan rijden als op een solofiets en hij kan ook niet in de laatste seconde fouten corrigeren die hij heeft gemaakt door onjuiste inschattingen. Kijk dus verder vooruit en plan meer van te voren.”

“De voornaamste taak van de kapitein is om de stoker tevreden te houden. Met een ontevreden stoker heeft de kapitein geen fietspartner! U moet dus uw partner geruststellen met voorzichtig en consequent rijgedrag. Anticipeer op manoeuvres door ze ver van te voren in te zetten. Wees alert op de wens om te schakelen. Een te snelle of te langzame cadans is dubbel vervelend voor de stoker want hij/zij kan er niets aan doen.” Onderweg ging ik inderdaad fantaseren over die Rohloff met elektronische schakeling. Stel je voor dat je beiden zou kunnen schakelen op een tandem!

Stoeprand
“Rij iets verder van de stoeprand of geparkeerde auto’s dan u gewend bent op een normale fiets. De stoker wil niet het gevoel krijgen ingeklemd te zitten. Als u te ver naar rechts rijdt, dan zal de stoker meer naar links gaan hangen om weg te sturen van de stoeprand.”

“Als u een stuurbeweging uitvoert, zoals het voorsorteren om een linkerbocht te maken, of langs een gat in de weg te sturen, neem uw beslissing dan vroegtijdig. Maak uw intenties duidelijk, zet de stuurbeweging met vaste hand in en maak de manoeuvre af.”

Met een sterfdatum van 20 september 1944 voor zowel mijn oom Simon Petrus Groot als zijn neef Simon Stendert Groot, lijken ze te behoren tot de septemberridders. Dat waren de helden van het laatste uur, die zich na Dolle Dinsdag (5 september ’44) aansloten bij het verzet. Die dinsdag bereikte Nederland berichten van een op hande zijnde bevrijding door de geallieerden. Maar dat nieuws was voorbarig. Rust Roest was al langer een spil in het verzet en er lagen wapens opgeslagen. Het was ook een locatie voor wapendroppings die vanuit Engeland gecoördineerd werden. Zij waren zich juist aan het voorbereiden op een dropping, die via de Belgische uitzendigen op BBC radio aangekondigd zou worden met ‘Jantje komt met de velo’.

Rol van de stoker

“Uw verplichtingen zijn beperkt: trappen – op een vooraf overeengekomen inspanningsniveau. Trap zo soepel mogelijk zodat u tijdens de pedaalslag uw bovenlichaam niet beweegt. Beweeg uw bovenlichaam niet abrupt. Verschuiving van uw gewicht kan leiden tot ongewenste stuurbewegingen van de fiets waardoor de kapitein een tegenbeweging moet maken.”

Aangeven van de richting
“Veel tandemteams laten het aangeven van de richting middels handgebaren over aan de stoker. Dat verbetert niet alleen de communicatie tussen stoker en kapitein, maar zorgt er ook voor dat de kapitein zich kan concentreren op het remmen en sturen tijdens het maken van een bocht.”

Op 20 september kwam het tot een confrontatie toen Duitse soldaten de boerderij wilden plunderen. Dat waren Duitsers die waarschijnlijk vanwege het ingestorte front in Frankrijk en België en de geruchten van een aanstaande bevrijding, gedemoraliseerd aan het terugtrekken waren naar Duitsland. Ze vroegen om eten en waren niet tevreden met de eieren die ze hadden gekregen van mevrouw Groot. Ze gingen daarom de boerderij doorzoeken en stuitten op de voor het middageten gedekte tafel. Hierdoor zagen ze dat er meer mensen op de boerderij aanwezig moesten zijn.

Autoriteit
“Elke succesvolle stoker leert omgaan met autoriteit. De kapitein stuurt. De kapitein beslist wanneer er wordt getrapt en wanneer de pedalen worden stilgehouden. Tijdens het freewheelen beslist de kapitein in welke positie de pedalen staan. Ga nooit in discussie met de kapitein over deze zaken. Zij/hij is bezig om u een geweldige rit te bezorgen zodat u maximaal plezier hebt.”

Uit de handleidingen begrijpen we dat de kapitein altijd als eerste opstapt en als laatste af. Die houdt de fiets stabiel zodat de stoker zich kan installeren of afstappen. Met de trappers op twee uur stapt ook de kapitein op. De stoker kan dan het hardste trappen om weg te komen, omdat die niet de fiets overeind hoeft te houden. Je kan er dus voor kiezen of de stoker ook een voet aan de grond houdt of zich volledig installeert, met beide voeten op de trappers.

Vier OD’ers (leden van de Orde Dienst) vluchtten naar de hooizolder, waar de wapens verstopt lagen. Met de wapens in de aanslag klommen de Duiters de trap van de hooizolder op. Toen een Duitse soldaat bovenaan de trap kwam, schoot OD’er Frans van Gerwen hem dood. OD-lid Daan Daniels nam een andere Duitse militair voor zijn rekening. Hierop ontstond er een vuurgevecht. Drie Duitsers sneuvelden en behalve de broer van mijn vader ook zijn neef, die eveneens Simon heette. Zij liggen samen in een familiegraf. Twee gewonde OD’ers konden wegvluchten. Een hele reconstructie van de gebeurtenissen op die dag is te lezen op Floddergatsblog. Daaruit blijkt dat de neven ongewapend waren en de Duitsers buiten het eerste schot losten.

Je kan kiezen of je de kapitein of stoker laat navigeren. Ons leek dit de meest geschikte rol voor de kapitein. Die kan het beste vooruit kijken en zien of er een kruising of zijstraat aankomt, om vervolgens even de blik te laten afglijden naar het navigatiescherm om te zien of we rechtdoor moeten of af. We spreken af dat ik richting zal aangeven.

Na de schietpartij, waarbij Siem Groot direct het leven verloor en zijn neef aan zijn verwondingen zou bezwijken, moesten de bewoners het huis voor enige tijd ontvluchten. Heel Sevenum vreesde repressailles. De op de vlucht geslagen Duitsers keerden de volgende dag met vijftig man terug. De hoeve werd vernield. Toen de familie terug kwam, was alles weg. Of het huis alleen door Duitsers of ook door anderen is geplunderd is niet bekend geworden.

Uit een advertentie in de krant blijkt welke spullen er zijn gestolen:

• 1 comp. Fordson tractor, roodgelakt, rubberbanden;
• Onderdeelen v. 2e tractor grijs gelakt;
• Een 12 P.K. Bernhard dorschmotor;
• 1½ P.K. Bernhard motor;
• 12 cylinder Lincoln Zephyr auto;
• 2 landb. wagens, Lincoln- en Renault Onderstel;
• Aardappelsorteerder;
• Giervaten;
• Hakselmachine;
• Ibach-piano;
• en verdere huish. inboed.

Bijzonder is dat Fons Mertens in zijn biografie Een Limburgse Onderwijzer In het Verzet een andere lezing heeft. “’s Avonds en ’s nachts had de familie Groot al de belangrijkste spullen uit het huis laten halen. En iemand moet de lijken van de Duitsers ergens hebben begraven.” Fons was duidelijk een buitenstaander, die niet wist dat de lichamen verplaatst waren naar een onderduikerskamp in het bos.

Op Charlotte’s Tandems zijn ook een paar goede tips te lezen. “Bij het opstappen moet de kapitein over het frame staan en het rechtop houden terwijl de stoker opstapt. Pas als de stoker comfortabel zit, ben je klaar om te vertrekken.”

Waarschuwen
“Als er laaghangende takken zijn of andere obstakels waarvoor je moet bukken, dan moet je als kapitein niet alleen zelf bukken maar ook waarschuwen om te bukken. SCHREEUW dan een waarschuwing naar de stoker.” Deze zin is te mooi om te vertalen: “If you duck and do not shout, the stoker gets a face-full, and the captain an earful.” Charlotte vergeet hier drempels en gaten in de weg te noemen, die zijn ook prettig om aan te kondigen.

Het oorlogsdagboek van politicus Jan de Quay vermeldt het incident pas op 1 december van dat jaar “Toen […] naar huis. Daar was o.a. brief van Miep Groot waarin stond dat Siem was omgekomen. Vreeselijk. – God redde zijn ziel. – Zeer tragisch, maar misschien voor hem het beste.” Het beste? Helaas hield De Quay geen oorlogsdagboek bij tijdens zijn onderduikperiode op Rust Roest.

Bij het inpakken voor het lange Koningsdagweekend moeten nadenken over onze bagage. Normaal hebben we ieder een fietspomp bij ons en eigen fietsgereedschap. Dat stamt nog uit de tijd van de velomobielen, toen Dave veel sneller reed dan ik en we vaak afspraken dat hij op me zou wachten op een bepaald punt in de route. Zou ik dan onderweg panne krijgen, dan kon ik zelf mijn fiets repareren. Bovendien maken we op vrije dagen weleens een solo trainingsrit, dus gereedschap en pomp zitten standaard in de framebag van ieders fiets.

Verdelen van de bagage
Ook anders is dat we weer een plaksetje moeten meenemen. Dat zijn we niet meer gewend van de afgelopen jaren tubeless rijden. Er zitten stevige Schwalbe Marathon-banden op de tandem maar je weet maar nooit. Met het opnieuw verdelen van de bagage betrap ik mezelf erop dat ik tegen Dave zeg dat ik al alle kookspullen bij me heb. Maar er is geen sprake meer van ‘ik’, op een tandem is het ‘wij’. Wat overigens vrij snel verandert in “ga je dat ook nog meenemen? Dat moet ik ook meetrappen, hè?!”

Ergens lezen we dat tandems sneller zijn dan een solofiets. Je hebt minder last van de wind, omdat maar één persoon luchtweerstand heeft. Ook is het totale gewicht van een tandem lager dan dat van twee aparte fietsen. Doordat je beide trapt, kun je extra veel vaart maken. We zijn erg benieuwd wat een tandem met onze dagafstand gaat doen.

Fietsketting
Als we de fiets ophalen in Gorssel is het erg druk in de winkel. Eigenaar Michiel begint geroutineerd uitleggen hoe een Rohloff schakelt, tot we hem stoppen met “onze fietsen hebben ook een Rohloff”. Hij vraagt ons of we weten hoe we de zadelhoogte moeten afstellen. We geven aan dat we onze eigen zadels zullen overzetten dus dat in de winkel afstellen geen nut heeft (ieder zadel heeft een andere hoogte). Michiel geeft verder nog als tip dat tandemrijders communiceren via de fietsketting.

Dave maakt eerst buiten in zijn eentje op de tandem een proefrondje op het pleintje voor de winkel van Michiel. Dit werd aangeraden op de website van Charlotte’s Tandems. “Het lijkt wel of de achterkant sleept,” zegt Dave met een bedenkelijk gezicht. Wellicht de reden waarom hij bijna dertig jaar geleden dacht dat ik niet meehang in de bocht? Het is een gek gezicht, één persoon op een tandem, met de meedraaiende trappers van een onzichtbare achterrijder. Dan laden we de fiets in om eerst thuis te gaan ombouwen. De fiets past met het voorwiel schuin, diagonaal precies in onze Caddy Maxy.

Thuis zetten we onze eigen zadels en pedalen erop en de houder van ons fietsslot. We veranderen wat bidonhouders, zodat onze brandstoffles mee kan en onze grotere drinkflessen. Dan maken we een testritje om te kijken of dat goed gaat met de voeten. Het eerste rondje in onze eigen stad valt ons nog behoorlijk tegen. Dit is wennen, dit wordt een avontuur! En morgen moeten we het ook nog met de kampeerbagage erbij kunnen! Het uitzicht valt me reuze mee. Dave zit wat voorover op de fiets en ik heb gewoon uitzicht naar links en rechts schuin naar voren. Zijn rug zit ook nog best ver weg. Er vallen ons tijdens het fietsen op de tandem meteen een aantal dingen op waar we aan moeten wennen:

• Dave fietst liever in een wat groter verzet en lagere cadans dan ik.
• Ik ben gewend om op bepaalde momenten te stoppen met trappen, als ik een Vlaamse gaai in de berm spot bijvoorbeeld of door een scherpe bocht ga. Dave trapt echter door, waardoor ik mijn voeten niet meer op de trappers krijg, want die blijven doordraaien.
• Dave vergeet te melden dat we over een drempel rijden. Hij staat op de pedalen, ik reageer te laat en stuiter op mijn zadel.
• Ik ben gewend mijn trapper op 10 uur in een bocht naar links en 2 uur in een bocht naar rechts te houden. Dave houdt de trappers altijd horizontaal.
• Dave heeft het koud in de wind, ik zit lekker beschut en ben dan ook verrast als Dave aankondigt dat hij gaat terugschakelen vanwege de tegenwind. Dat heb je als achterrijder dus niet zo goed door.
• Ik heb fantoomneigingen om in remmen te knijpen die er niet zijn of om te sturen.

Voordat we morgen op de eerste camping aankomen gaan we vermoedelijk nog vaker verrast worden door dit soort verschillen tussen ons. We passen de tashaken van onze fietstassen aan zodat ze op de tandem passen, hangen wat grabbags over naar de tandem en dan is de fiets zo goed als helemaal aangepast aan onze wensen.

Op Koningsdag rijden we met de fiets in de laadruimte naar Zutphen, het startpunt van onze tandemtocht. Het plan is om in twee etappes naar Sevenum te fietsen. Het fietsen met de bagage valt reuze mee. Maar het tandem fietsen lijkt zwaarder dan solo fietsen. Alles wat in de handleidingen staat is waar. Dave krijgt last van tintelende vingers, wij wijten het in eerste instantie aan spanning van het besturen van zo’n lang en groot gevaarte. De fiets is zo’n 2.5 meter lang. Het gaat echter een stuk beter nadat hij zijn zadel wat heeft laten zakken, waardoor automatisch het stuur hoger komt te staan, en hij de handvatten iets heeft verdraaid. De eerste dag laat ik het zadel ook nog drie keer een stukje zakken. De zadelpen steekt namelijk behoorlijk uit en op de een of andere manier wil ik op deze fiets niet zo hoog zitten, want dan heeft mijn gewicht meer invloed op de balans.

Overleg
De sfeer op de fiets is geweldig. Het is echt samenwerken op één apparaat. Alles gaat in overleg, cadans, schakelen. Dave maakt een keer een vergissing. Zegt: we gaan hier rechtsaf, ik steek netjes mijn hand uit en opeens zwaait de fiets onverwacht naar links. Oeps. Dave heeft geen last van mij in aangekondigde bochten de juiste kant op, maar voor hem voelt het onderweg alsof hij met een eenwielig aanhangwagentje rijdt, zoals een Bob Yak. Stuurt hij om een gat in de weg, dan weet ik de koerswijziging natuurlijk niet, dus voelt het gewicht van mijn lichaam aan als een Bob Yak, die pas een moment later meekiept.

De Santos ziet er oerdegelijk uit, met al die dikke aluminium buizen. Toch tordeert de fiets wel degelijk. Dat had ik niet verwacht van aluminium. Voor de rest is de fiets degelijk uitgevoerd. Met de hydraulische Hope remmen staat het hele gevaarte in één keer stil als het moet. Over de Rohloff-naaf is op dit blog denk ik al genoeg geschreven. We zouden niet anders willen. De pedaalas vind ik er niet goed uitzien, op een mountainbike zit dat allemaal wat mooier ingepakt tegen de modder. Er zit duidelijke verlichting op de fiets, aangedreven door een SON-naaf waarvan we niet eens merken dat die aanstaat. Er zit op het stuur ook een USB-poort maar het lukt ons niet om de iPhone ermee op te laden.

We crashen niet één keer maar wel een paar keer bijna. Zo hebben we het voordeel dat we beiden het liefste aan de linkerkant op- en afstappen maar Dave heeft ooit bij motorrijlessen geleerd eerst het rechterbeen neer te zetten. “Doe je dat altijd?” Ja, dat blijkt zo te zijn. Maar als de fiets een beetje naar rechts helt, is het voor mij lastig om nog links af te stappen. Ik baal een beetje dat ik mijn nieuwe fietsschoenen meteen voor zo’n langere trip heb meegenomen. De hielen zijn nog wat stug en er zit een stukje anti-slip in, wat voor vervelende wrijving op de achillespees zorgt. Ik had ze beter nog wat verder ingefietst tijdens tochtjes vanuit huis.

Gravelroute
De route die we fietsen is een gravelroute, gemaakt met CX Berlin. Veel stille smalle boerenweggetjes en af en toe een halfverharde weg. We willen altijd graag autoluw fietsen en daarom hadden we besloten de route niet aan te passen aan de tandem. Mocht het tussen de tandem en ons serieus worden, dan moet deze dit aankunnen. We steken via een bospad een beboste heuvelrug over en zien Duitse windmolens opdoemen. Dat onverharde pad doen we in de allerlaagste versnelling. Ik vind het wel lekker gaan, het doet me een beetje denken aan de Pebble Pounder-trainingen in Zwift: met een lage cadans zwaar trappen. Een lekkere work-out. Maar voorop heeft Dave het toch een stuk zwaarder, met sturen en het ontwijken van modder en mul zand, waar deze tweepersoons fiets meteen hard in wegzakt. “Dat gaat met onze fietsen met dikke banden toch een stuk makkelijker,” aldus de captain. Maar deels ligt het ook aan dat ik een minder sterke motor ben, dus ik vind het juist wel lekker gaan. We hoeven tegen die heuvel niet af te stappen en we halen het gewoon. Maar het in lijn houden van de fiets ervaart Dave als zwaar.

In het biografische boek van Fons Mertens, is ook een relaas te lezen over die 20e september. Hij is nogal kritisch. Je ziet dat de verhalen over die dag wat uiteenlopen. Mertens: “Op de boerderij zat een hele groep jongens van de gevechtsgroep uit De Kronenberg. Ze beweerden dat ze bericht hadden gekregen dat daar in de buurt een luchtdropping van wapens zou plaatsvinden. Het wachten was op het codebericht op Radio Oranje: ‘Jan komt met de Velo’. Ik weet niet hoelang ze op de dropping hebben gewacht, maar op die 20ste september was die nog steeds niet geweest.” Op Floddergatsblog is te lezen dat de opdracht om zich te verzamelen op Rust Roest kwam van Generaal Jans, commandant van Gewest 19 (Limburg) van de Ordedienst. Er moesten gaten gegraven worden om de wapens in te kunnen verstoppen na de dropping op het afwerpterrein nabij de boerderij.

Duitsland
We steken de A3 over en zitten in Duitsland. Vlak erna komen we aan bij de brug over de Rijn bij Emmerich, die wel wat wegheeft van de Golden Gate Bridge. We maken toch wel snel kilometers. We doen viereneenhalf uur over 60 kilometer. Niet slecht voor ons doen. Dat is inclusief foto’s maken, bio-breaks, zadel weer een stukje lager zetten, handvatten weer aanpassen, stoppen om limonade te maken (drinkfles bijvullen met voorraadfles en een tablet Isostar erin doen), enzovoort.

We staan vandaag in Goch op verenigingscamping Ehrlengrund. Een heerlijk stil plekje, niet duur. Een vondst via Google Maps. De enige andere camping in de buurt kostte 62 euro voor verplicht twee nachten. Je kan dan natuurlijk na één nacht vertrekken maar je krijgt er ook nog allerlei vertier bij, dat je juist niet wil. We koken water voor onze instant Adventure Food in het zonnetje, dat al snel waterig wordt. Rond negen uur gaat de zon onder en wij onze slaapzak in. De nachttemperaturen wisselen ergens rond de 5 en 9 graden dit weekend.

Na vorig jaar naar Berlijn gefietst te hebben, hebben we het na een avond weer gezien in Duitsland. Zo staat er bij een kraantje een bordje wat je er allemaal niet mag doen, maar ik heb werkelijk geen idee waarvoor je het kraantje dan wel mag gebruiken. En in plaats van dat ze zeggen waar je dan wel de afwas mag spoelen staat er alleen maar dat het hier niet mag. Typisch Duits.

Slaapscore
Ook typisch Duits is de sociale controle. Een campinggast komt ons vertellen dat dit een vereniging is en vraagt ons of we wel betaald hebben. Die moeten we dus geruststellen met de mededeling dat we gereserveerd hebben en al betaald. Een ander, maar welkom typisch Duits verschijnsel is dat de toiletten brandschoon zijn en dat er altijd wc-papier is. We slapen heerlijk, maar liefst 11 uur lang. Volgens mijn horloge is mijn slaapscore een 9, dat heb ik thuis nog nooit gehaald. Het zegt wel iets over hoe moe we waren van alle nieuwe indrukken.

Van de tweede dag wisten we dat dit de meest slechte dag zou worden wat betreft het weer. Veel lichte regen. Vannacht heeft het geregend. Niet erg als je op de fiets zit of in de tent ligt maar minder tijdens het opbouwen en afbreken en koken. Voor ons is het echter interessant om eens te kijken hoe de meegebrachte nieuwe tent het doet in slecht weer.

Fons Mertens: “Toevallig kwamen er toen vier of vijf Duitse soldaten langs. Waarschijnlijk waren zij hun onderdeel kwijteraakt en doolden ze een beetje rond, op strooptocht naar eten. […] Ik vermoed dat er niets gebeurd zou zijn, als de weduwe Groot die Duitsers iets te eten had gegeven. Maar ze zei met een stalen gezicht dat er niets in huis was. Daar namen de soldaten geen genoegen mee, en ze gingen zelf op zoek. En natuurlijk vonden ze van alles. Dat was een reden om verder te kijken.” Bijzondere beweringen van iemand die hier zelf niet bij was. Hij lijkt het haar kwalijk te nemen dat ze de Duitse soldaten niet van eten wilde voorzien. ‘Rotmoffen’ was destijds overigens een meer algemeen gebruikte term dan ‘Duitse soldaten’ of ‘Duitsers’.

Rennen
In Goch passeren we het spoor en rijdt Dave fout. Even omkeren op een fietspad met een tandem is niet heel makkelijk. Er is ook een drukke weg die we over moeten. Auto’s komen van achter het spoorgebouw de hoek om met flinke snelheid en er gaat ook een baan rechtdoor. Ook dat is typisch Duits: veel autoverkeer. In dit soort situaties kiezen we ervoor om met de tandem naar de overkant te rennen. Je bent namelijk niet even snel opgestapt en weg. Wij althans (nog) niet. Even de fiets opstellen in een middenberm gaat ook alleen diagonaal.

In Goch nemen we een tweede ontbijt, een Pot (=mok) Kaffee en een mierzoet appelgebakje. De lunch in de vorm van twee belegde broodjes is ook meteen geregeld. Dat is nodig want Duitsland is Nederland niet. Naast weinig campings zijn er ook weinig cafés waar je onderweg iets kunt eten. Het eerstvolgende restaurant dat we tegenkomen is weer in Nederland, maar dan zijn de Kürbiskern-Brötchen al veroberd op een bankje langs een halfverhard landweggetje.

Fons Mertens: “Ik ben er van overtuigd dat die Duitsers niet wisten wat zich de dag daarvoor had afgespeeld, anders zou hun reactie veel feller geweest zijn. De boerderij zou met de grond gelijk gemaakt zijn en de Sevenumse bevolking had moeten boeten. Ik denk dat de resterende leden van het groepje plunderende soldaten zijn gevlucht, zonder melding te maken van het gebeuren. Vermoedelijk waren zij hun eenheid kwijtgeraakt en probeerden zij via allerlei binnenweggetjes het front achter zicht te laten. Dat leek op desertie. Wat ze bij Groot deden was roverij. Daar stonden in het leger zware straffen op. Met zo’n verhaal konden ze onmogelijk bij een andere Duitse compagnie aankloppen. Daarom hebben ze waarschijnlijk afgesproken niets over het voorval te vertellen. Veel bewoners van Sevenum waren woedend op de verzetsgroep uit De Kronenberg.”

Zwarte roodstaart
De route is prachtig. Ik zie een ‘mus’ met een oranje staart, waarschijnlijk een zwarte roodstaart. We komen in de Maasduinen langs een groot meer, het Reindersmeer. Later volgen we geruime tijd een pad dat mee meandert met de Groote Molenbeek. CX Berlin wil ons nog een stuk verder door dit prachtige landschap sturen maar er staat een bord ‘voetpad’ bij het vervolg na een kruising. Dave vind het wel prima om even een stukje asfalt te gaan doen. “Je kan met de tandem niet zo snel even corrigeren,” zegt hij. Dave kennende is dit waarschijnlijk onderkoeld Angelsaksisch voor “het is niet te doen”.

Ik vind het samenwerken op de tandem erg leuk. Het is een compleet andere ervaring dan ieder onderweg te zijn op een solo fiets. We zijn echt samen onderweg, kunnen makkelijk praten en moeten ook communiceren over trapfrequentie en dergelijke. Dave geeft iedere keer schakelen even door, zodat ik ook de druk van de pedalen haal. Helaas gaan mijn achillespezen steeds meer pijn doen. Ik snap het niet, denk dat het aan de schoenen ligt want ik fiets hartstikke lekker op de tandem. Het is een domper, terwijl het fietsen juist steeds beter gaat. Op deze tweede dag gaat het op- en afstappen al veel geroutineerder dan gisteren.

Fons Mertens is die dag bezig geweest om verzetsmensen te waarschuwen om het dorp te verlaten. “Ik ging eerst naar Ger van de Ven, maar die was niet thuis. Ik kreeg te horen dat hij in het Groene Kruisgebouw was. Daar trof ik hem aan met Sjeng den Mulder. Zij waren bezig de lijken van Siem en Siem in kisten te leggen. Dat gebeurde in alle haast en geheimzinnigheid, want de Duitsers mochten niets weten van hun dood. Ik hielp mee met dit trieste werk. Een van de neven was al behoorlijk stijf geworden. We hebben flink op zijn knieën moeten duwen voordat we de kist konden sluiten.” Mijn oom was op slag dood, dus het laat zich raden op welke Siem deze ongevoelige tekst betrekking heeft.

Lekker beschut
We komen onderweg langs Aardbeienland, dat er net als de Efteling heel Anton Pieck uitziet. Afwisselend zien we onderweg bordjes van de ‘Aspergeroute’ en ‘Bonenstaakroute’. Inderdaad zien we veel velden met asperges. Als we even zijn afgestapt merkt Dave verbaasd op dat ik mijn bril nog op heb en dat die niet nat is geworden door de regen. Alleen mijn mouwen zijn nat van mijn regenjack, de voorkant is helemaal droog. De stoker zit bij tegenwind lekker beschut.

De sfeer op de fiets is opperbest. Twee keer grijp ik in, als Dave nog even voor een aanstormende vrachtwagen wil oversteken “als die mij eraf rijdt, val jij ook hoor”. Er worden veel captain-grappen gemaakt als er beslissingen genomen moeten worden. Ook zie ik opeens een bocht aankomen in een diepliggend pad dat we volgens mij nooit kunnen halen met deze lange fiets. Wat verder opvalt is dat Dave zes keer fout rijdt vandaag. Dat kan aan twee dingen liggen: vermoeidheid en/of onervarenheid. Meestal rij ik voorop en geef daarmee het tempo en de route aan. Hij kan dan wel de kapitein zijn maar zijn stuurvrouw zit achterop! Misschien was het handiger geweest als ik ook zou navigeren maar ik zou niet weten waar ik de telefoon zou moeten vastmaken aan mijn nepstuur zonder dat die Dave in de weg zit.

De boerderij Rust Roest moest wijken voor de uitdijende industrieterreinen van Venlo. Het herinneringsmonument ligt aan de Dorperdijk 19, net als de boerderij destijds. Het is ontworpen door Ruud van de Beele. De wolk in het monument met de namen van de neven valt elk jaar op hun sterfdag samen met de wolk op de grond. Voor het monument is gebruik gemaakt van onderdelen van de boerderij, zoals een steunbeer en de letters van de graanschuur. Een dwarsstraat van de Dorperdijk vlakbij het monument is Ontginningsweg genoemd, tevens een verwijzing naar Rust Roest.

Net buiten Sevenum staan we op een mooie kleine boerencamping in Kronenberg, ’t Rouweelse Veld. De camping ligt er pico bello bij en er is aandacht voor details, zoals een vergrotende spiegel geplakt op de spiegel boven de wastafel. We gaan uit eten in Sevenum. De campingbeheerder gaf aan dat er meerdere gelegenheden zijn rond de kerk, typisch voor het katholieke zuiden van Nederland. We stappen op de tandem en fietsen richting de kerktoren. Het valt op dat dat kleine stukje nu toch wel heel veel pijn doet aan mijn achillespezen.

Graf
Na het eten is het nog net licht en zoeken we het graf van mijn oom Simon op het kerkhof bij de kerk H.H. Fabianus en Sebastianus. Het kerkhof ligt er wat kalig bij, geen paden maar zand tussen de graven. Het is even zoeken tussen de vele stenen, waarvan er veel in dezelfde stijl zijn opgetuigd. Maar uiteindelijk vinden we het.

De volgende ochtend is het nog steeds heel grijs, alsof we in een regenwolk zitten. De camping heeft een mooie veranda waar we ons ontbijt en koffie kunnen klaarmaken in de motregen. Het beloofde mooie weer laat nog een extra dag op zich wachten. We praten met een vertrekkend stel fietsers die blij constateren dat de tandem ook een Santos is. Binnen de fietsersfamilie bestaat er dus ook nog zoiets als een familie van Santos-rijders. Het maakt voor de gezelligheid niet uit dat we de tandem gehuurd hebben. Het stel uit Doetinchem fietst het Fietserspad, het fietsalternatief voor het Pieterpad. Ze moeten echter hun plan vandaag staken omdat ze geen trekkershut kunnen vinden halverwege tussen Sevenum en Maastricht. Ze vinden het nog te koud voor kamperen met de tent.

Bij de koffie wordt het plan geboren om de bus te nemen naar station Horst en van daaruit te treinen naar huis om mijn fietsschoenen te wisselen. De e-readers gaan mee voor een urenlange treinreis. Helaas zie ik thuis dat het gebied rond mijn achillespezen helemaal opgezet is. Voor andere schoenen is het te laat. Ik leg mijn hielen op twee coolpacks en neem aspirine in om de ontsteking af te remmen. We stappen weer op de trein, dit keer naar Zutphen, waar onze auto staat. Het is nog een lange autorit naar de camping. Een afstand die we in twee dagen getandemd hebben. Als we terug zijn bij de tent breekt het mooie weer aan. Twee mooie fietsdagen worden ons door de neus geboord door een stomme blessure. Hierdoor hebben we niet optimaal de tandem kunnen verkennen. We vinden het super jammer.

We rijden op de terugweg met de auto langs het monument voor Rust Roest. Het ligt in een gebied met alleen maar enorme overslagbedrijven, met heel veel van die laadplatformen voor vrachtauto’s. Je kan er niet parkeren, alle parkeerterreinen bij deze bedrijven zitten hermetisch dicht. Je kan het monument eigenlijk alleen met de fiets bereiken.

Het monument is mooi aangelegd. Een slingerend fietspad door een soort parkje met water, de oude bomen van de Dorperdijk staan er nog. Aangekomen bij het monument eindigt het fietspad in een T-splitsing. Ondanks dat het een desolaat gebied is, zien we verschillende fietsers langskomen. Ze slaan links- of rechtsaf bij het monument, waarschijnlijk nietsvermoedend van het drama dat zich hier heeft afgespeeld. Jammer dat we het niet zelf fietsend hebben kunnen ervaren.

Naast het monument voor onderduikadres Rust Roest is er een al wat ouder monument aan het Julianaplantsoen in Sevenum met de tekst Gebogen maar niet gebroken. Hierop staan de namen van alle 34 gesneuvelden uit Sevenum. Hier staat alleen de naam van de neef Simon Stendert op, omdat mijn oom Simon Petrus uit Velp kwam. Het monument bestaat uit de resten van de Parochiekerk en de propellor van een door de Duitsers neergeschoten Engelse jachtbommenwerper, die daarop een noodlanding moest maken. Omwonenden hielpen de piloot te ontkomen in de bossen. De propellor is verbogen.

Factoren
De dubbele achillespeesontsteking is waarschijnlijk ontstaan door een combinatie van factoren: een zwaarder verzet dan waarmee ik normaal fiets, onverharde wegen met een zwaardere fiets, afstand, nieuwe schoenen en waarschijnlijk het zadel net te hoog afgesteld. De eerstkomende week mag ik even niets van de fysiotherapeut: niet wandelen, niet fietsen, zo min mogelijk traplopen. Twee keer per dag koelen, heel voorzichtig een beetje strekken. Hij heeft goede hoop dat ik deze zomer nog op fietsvakantie kan.

Mooie tekst
Laatst las ik een mooie tekst van de Joods-Amerikaanse schrijver Elie Wiesel: “We moeten altijd partij kiezen. Als je neutraal blijft help je de onderdrukker, niet diegene die onderdrukt wordt.” 

Bronnen

• WO2 slachtoffers: Simon Petrus Groot en Simon Stendert Groot
• Straatnaam Klaver 5 wordt Ontginningsweg dankzij hoeve Rust Roest
• Dorpsraad Kronenberg
• Oorlogsgravenstichting
• Schunck’s web
• Dagblad De Limburger
• Oorlogsbronnen
• 4en5mei
• Floddergatsblog
• Een Limburgse Onderwijzer In Het Verzet, het levensverhaal van Fons Mertens
• Video van de onthulling in 2019 van het Rust Roest monument