De rugzakloper of bikepacker zal een compacte en lichte methode willen meenemen om water te filteren als de reis door gebied gaat dat niet bewoond is of wanneer het drinkwater in een land niet van goede kwaliteit is. Ook in West-Europa kom je echter situaties tegen waarin het filteren van water nodig kan zijn. Bijvoorbeeld als de plek waar je overnacht het water onttrekt aan een waterput en er een vreemde smaak aan zit. Of water uit een kraantje onderweg waarvan onduidelijk is of het op het drinkwaterleidingnet is aangesloten. Wat zijn dan de mogelijkheden om het water te zuiveren?

De verschillende manieren van waterzuivering worden op de pagina Waterzuivering besproken. Deze pagina gaat over verkrijgbare uitrusting om water geschikt te maken voor consumptie:

• Koken;
• Filters;
• Chemicaliën;
• UV-licht.

Koken

Het mooie van koken van water is dat zowel bacteriën, protozoa als virussen en loodje leggen én dat je de benodigde apparatuur om te koken, een pan en een brander, multifunctioneel kunt gebruiken. Het nadeel van deze methode is dat het veel tijd kost (aan de kook brengen en laten afkoelen) en brandstof verbruikt. Maar dat hoeft bijvoorbeeld geen probleem te zijn als je in een bosrijke omgeving verblijft en je een houtbrander bij je hebt.

De ‘Amerikaanse RIVM’, de CDC, adviseert om water 1 minuut te koken of 3 minuten wanneer je hoger dan 2000 meter bivakkeert. Let op dat sommige bacteriën extreme hitte kunnen overleven als spore.

Kijk verder op de pagina’s Brander en Pannen onder Uitrusting > Veldkeuken op deze site.

Filters

Waterfilters zuiveren over het algemeen iets van 99,999 procent van de protozoa en bacteriën uit het water maar meestal geen virussen en doorgaans ook geen chemicaliën. Virussen zijn te klein en kunnen een waterfilter passeren. Slecht drinkwater kan besmet zijn met bijvoorbeeld Hepatitis A of cholera. Waterfilters zijn niet geschikt voor het filteren van zout of brak water.

De waterfiltermarkt voor lichtgewicht kampeerders wordt door twee merken gedomineerd: Katadyn en Sawyer. Maar ook MSR maakt bijvoorbeeld waterfilters. In het begin waren er eigenlijk alleen waterfilters waarbij je moest pompen. Dit was intensief werk. Daarna werden de gravity filters populair. Hiervoor had je geen spierkracht nodig maar geduld. Tegenwoordig bedien je de meeste waterpompen door te knijpen. Gravity filters zijn alleen handig op de plek waar je een langere pauze houdt, dus niet handig voor onderweg. Bovendien moet er iets zijn waarmee je de vuilwaterzak kunt ophangen.

Wij begonnen ooit met een Katadyn minifilter maar die verstopte soms al na een halve liter pompen. Ook het pompen gaat zwaar. Deze pomp werd ruim 25 jaar verkocht, wat wel iets zegt over de kwaliteit. Het is een keramisch waterfilter. Het voordeel van keramische filters is dat eventuele bacteriegroei aan de buitenkant weggeschuurd kan worden. Tegenwoordig maakt Katadyn de vergelijkbare Hiker Pro. Het filter weegt 233 gram.

Sawyer Mini / Squeeze

Wij hebben ons Kathadyn minifilter op een gegeven moment vervangen door een Sawyer Mini Filter, waar je water doorheen moet knijpen in plaats van te pompen. Dit kunststoffilter filtert tot 0,1 micron en zou volgens opgave meer dan 350.000 liter meegaan. Echter is de ervaring van veel hikers inmiddels dat het filter een seizoen meegaat. Omdat ze toch vervuild raken ondanks het spoelen of gewoonweg breken. Wij adviseren het filter thuis te testen met kraanwater. Ons Mini Filter bleek slechts druppels te produceren. We vervingen het door een Sawyer Squeeze. Weer hetzelfde verhaal, ondanks ‘preppen’ en alle adviezen opgevolgd te hebben van Sawyer zelf. Wij zijn daarom niet kapot van dit filter.

Een nadeel van een kunststoffilter is dat het berust op dieptefiltratie, wat het probleem met zich meebrengt dat bacterieën door het filter heen kunnen groeien. Remedie hiertegen is bescherming door een zilverlaag.

Het Sawyer-filter is de diameter van de poriën 0,1 micron. Hierdoor kunnen schadelijke bacteriën (zoals salmonella, Salmonella Typhi, E. coli, Vibrio cholerae of leptospira), protozoa en parasieten zoals Giardia het filter niet passeren.

Hoe het Sawyer Mini Water Filter werkt wordt uitgelegd in deze video van de fabrikant:

Sawyer Mini gebruikerstips

• Knijp niet te hard in de flessen, deze kunnen stuk. Wringen is helemaal uit den boze. Neem een back-up fles mee.
• Draai de flessen niet te hard aan op het filter, de aansluiting kan dan gaan lekken.
• Spoel het filter regelmatig met flinke kracht.
• Het waterfilter mag niet blootgesteld worden aan vorst of watertemperaturen van > 60ºC.
• Als het vriest moet je het filter op je lichaam bewaren. Is het filter toch bevroren geweest, dan moet het vervangen worden.

Tips voor betere resultaten met de Sawyer Mini

Spoel het filter vaker en met meer kracht. Neem de reinigingsspuit mee op reis, zeker als je meerdere dagen onderweg bent. De eerste spoeling moet krachtig zijn, zodat alle vezels goed gereinigd worden en niet alleen de delen met de minste weerstand.

Een waterfilter met een betere doorstroom van Sawyer is de squeeze. Ons advies is om het waterfilter eerst thuis te testen want er zitten rotte appels tussen deze filters. Mocht je er een treffen waar water slechts druppelgewijs doorheen gaat, dan kan het helpen het filter een tijdje in een pannetje met warm water te weken. Wanneer je warm water door het filter perst, kan je het op gang krijgen.

Gebruiksgemak Sawyer Squeeze/Mini verbeteren

Om het Sawyer Mini Filter goed te laten werken zijn er een paar ‘hacks’, om de volgende redenen:

• De meegeleverde knijpfles heeft een kleine opening en een klein volume, hierdoor is vullen lastig;
• Om het filter te reinigen heb je een spuit nodig, die meegeleverd wordt, dit is extra bagage.

Met deze accessoires kan je het gebruiksgemak van de Sawyer Mini verbeteren:

Een grotere flexibele knijpfles met een grote opening zodat deze makkelijker met vuil water gevuld kan worden, die past op het schroefdraad* van de Sawyer:

• Cnoc Vecto 2 liter of
• Evernew waterbag 2 liter

Het is wel zaak om bij de Cnoc Vecto op te letten of je deze recht op het filter hebt geschroefd.

en de:

• Sawyer Filtration Accessory Pack

en een:

• PET-fles die past op het schroefdraad van de Sawyer Squeeze (uitproberen; Sourcy past wel en Spa niet).

De PET-fles kan met behulp van de hulpstukken uit het Filtration Accessory Pack gebruikt worden om het Sawyer Squeeze (dus niet de Mini) waterfilter schoon te spuiten, zodat de aparte spuit daarvoor niet meegenomen hoeft worden. De PET-fles dient tevens als drinkfles en opslag van schoon drinkwater.

In het Accessory Pack vind je ook een systeem om tussen de waterslang van je waterzak te zetten, zodat je direct gefilterd water hier in kunt opvangen. Sommige hulpstukken zijn handig in combinatie met de Sawyer Mini en andere met alleen de Sawyer Squeeze, die ook schroefdraad heeft aan de schoonwater-uit kant. De Mini heeft alleen schroefdraad aan de vuilwater-in zijde.

Deze Sawyer-filters kunnen ook direct op een drinkfles gezet  worden. Hiermee stap je af van het ouderwetse eerst filteren, waarbij van een vuilwatercontainer water gefilterd overgegooid wordt in een drinkfles. Met deze methode wordt de drinkfles ook de vuilwaterfles. Deze ontwikkeling in gebruik leidde eigenlijk tot de ontwikkeling van het volgende filter.

Katadyn BeFree

Een ander populair filter is de Katadyn BeFree (handleiding). Deze gaat uit van het principe dat je drinkfles ook je vuilwatercontainer is. In plaats van dat je een lange constructie hebt waarbij het waterfilter op de openening van de fles geschroefd zit, zoals bij Sawyer, zit bij de BeFree het filter aan de dop ín de fles. Uiteraard is het ook mogelijk om in de softbottle van de BeFree te knijpen, zodat je ook gezuiverd water hebt in bijvoorbeeld je pannetje. Dit filter gaat slechts duizend liter mee. Het gewicht voor een BeFree met 1 liter-fles is slechts 63 gram.

Er zijn een aantal dingen waar je goed mee moet opletten met een BeFree:

• Niet horizontaal onder een kraan uitspoelen;
• Pas op dat je niet in het filter knijpt met aandraaien op de fles;
• Raak de holle vezels van het filter niet aan;
• Als de doorstroom verslechtert, zorg dan eerst dat het filter nat is;
• Het filter werkt niet bij vorst.
• Schoonmaken doe je door in schoon water te schudden of de fles te vullen met schoon water en te knijpen.

Werking BeFree testen

1. Filter eerst 0,5 liter water.
2. Blaas door het filter via het mondstuk.

Indien je door het filter kunt blazen dan is het defect.

BeFree desinfecteren

Voordat je de BeFree voor langere tijd opslaat, dien je deze eerst te desinfecteren. Dit doe je door het te gebruiken met een halve liter water waar vier druppels bleek aan zijn toegevoegd of door het gebruik van een zuiveringstablet zoals Micropur. Na de winterslaap het filter eerst met twee liter schoon water doorspoelen.

Andere merken

Je kan met een standaard LifeStraw water opzuigen maar niet in een pannetje krijgen (tenzij je het erin uitspuugt). Er zijn ook andere LifeStraw-producten, zoals de Flex, waarmee je wel water voor koken kunt filtreren. De doorstroom van dit waterfilter is echter zeer beperkt. Een Lifestraw Universal past op meerdere flessen en naast softbottles verkoopt het merk ook drinkflessen waar je niet in kunt knijpen.

Een bidon met waterfilter wordt gemaakt van het merk Water To Go. De bidon heeft een inhoud van 750 ml en past in bidonhouders. Het vervangbare filter heeft echter een zeer beperkte houdbaarheid van 200 liter, waar de Katadyn BeFree, afhankelijk van de waterkwaliteit zo’n 1000 liter kan filteren.

Sawyer maakt een waterfilter met een actief koolfilter (S3 Foam) en ook LiveStraw heeft een koolfilter. Chemicaliën kan je alleen verwijderen met een koolfilter.

We zijn zelf overgestapt op een Grayl Geopress. Hiermee filter je water door het er doorheen te drukken. Het filter is meteen een waterfles voor 700 ml. en bevat een koolstoffilter.

Chemicaliën

Met slechts enkele druppels chloor of jodium kan je water behandelen. In Nederland is alleen chloor (natriumhypochloriet) toegestaan omdat jodium giftiger is. Voordeel is dat chloor ook protozoa bestrijdt zoals Cryptosporidium en Giardia. Deze twee zijn verantwoordelijk voor 80 procent van de ziektegevallen door onbehandeld water drinken.

Handelsnamen zijn Hadex van CarePlus (NL) en bijvoorbeeld Aquamira en Micropur. Het is een methode die eigenlijk niet kan falen en deze manier is zeer licht van gewicht (een flesje Hadex weegt 50 gram). De flesjes zijn zo groot als een flesje neusdruppels (30 ml). Je hebt 5 druppels Hadex nodig om één liter water te behandelen. Vervolgens moet je het een halfuur laten staan. In koud water duurt het desinfecteren tot 4 uur. Eén flesje is goed voor 150 liter.

Je zult bij stilstaand water iets van een voorfilter moeten gebruiken, door het water bijvoorbeeld door je Buff heen op te scheppen.

Mijn ervaring is dat ik niet tegen gechloreerd water kan. Mijn slijmvliezen zijn gevoelig. In landen waar het ‘drink’water gechloreerd is, krijg ik na twee dagen een dikke keel en keelpijn. Ik moet dan overschakelen op fleswater. Probleem is dat als je ergens koffie of thee gaat drinken, dit ook met chloorwater wordt gezet.

De werking is beperkt in troebel water, dus je kunt het gebruiken voor onzuiver drinkwater en stromend water hoog in de bergen maar niet voor water uit bergmeren, waterbakken voor vee en dergelijke.

Let op: Hadex is 1 jaar houdbaar bij kamertemperatuur. In de koelkast is het 3 jaar houdbaar.

Aquamira zit in twee flesjes van 30 ml en blijft langer goed. Met een set flesjes kun je 120 liter water behandelen. De flesjes zijn gelabeld met ‘part a’ en ‘part b’. Dit moet je eerst mixen voordat je het aan water toevoegd. Voor een liter water heb je uit elk flesje 7 druppels nodig. Dit meng je samen in een dopje, wacht 5 minuten en voeg het dan toe aan het water. Na nog eens 15 minuten heb je veilig drinkwater.

Er bestaan ook tabletten voor chemisch zuiveren, bijvoorbeed Aquatabs, waarbij je 1 à 2 tabletten gebruikt per liter water, afhankelijk van de verontreiniging. Tevens een halfuur weken. Let op, sommige chemicaliën hebben 4 uur nodig en zijn dus onbruikbaar voor backpacking.

UV-licht

De UV-filters van Steripen zijn zeer compact. Water wordt ontdaan van 99,999 procent van alle protozoa, bacteriën én virussen maar niet van chemicaliën en zwevende deeltjes. Voor een goede werking moet het water helder zijn. Je zou het water kunnen voorfilteren met een koffiefilter of door het door een bandana te gieten.

Nadelen zijn verder dat ze storingsgevoelig zijn en afhankelijk van batterijen. Het zuiveringsproces is secondenwerk. De Steripen Adventurer Opti kan 8000 keer gebruikt worden om 4000 liter water filteren. Daarna is de lamp niet sterk genoeg meer. Dit model weegt 103 gram en werkt op twee CR123A lithiumbatterijen. Model Classic 3 werkt op twee AA-batterijen en weegt 178 gram.

*) In tegenstelling tot somige video’s op YouTube: de Platypus flexibele waterfles past wel maar sluit niet helemaal goed af.

Pagina voor het laatst bijgewerkt: april 2022