Deze pagina gaat over het zuiveren van water. Welke bronnen het veiligste zijn en hoe je water geschikt kunt maken voor consumptie. Onder ‘Uitrusting’ vind je een aparte pagina over waterfilters.

Kwaltiteit van water beoordelen

• Van alle waterbronnen is water uit de kraan is het meest betrouwbaar. Maar kijk uit met water uit een slang: als er water in de slang is achtergebleven en deze hangt in de zon, kan zich legionella vormen. Laat dan de slang eerst even doorlopen.
• Water uit putten is goed. Let bij water uit een bron op of er diersporen zijn.
• Hoe kouder het water en hoe dichter bij de bron, des te veiliger.
• Snelstromend water is betrouwbaarder dan langzaam stromend.
• Stromend water is veiliger dan dat uit plassen en meren, maar ga na waar het water doorheen loopt. Als het door bewoond gebied loopt, langs mijnbouw, houtproductie, industrie, landbouw of door veeteeltgebied, is het niet veilig.

Wereldfietser Frank van Rijn:

Als er algen in het water zitten, is het water meestal wel goed”.

Water uit de Kingsmon Pond in New Hampshire bleek zo smerig dat ons waterfilter, een Katadyn-minifilter met keramisch filter, al na een halve liter water zo vuil werd dat pompen niet meer ging. Water met veel bezinksel kan je het beste voorfilteren door een hoofdnetje, zakdoek of Buff heen.

Onderhoud waterfilter

Waterfilters hebben allemaal de eigenschap dat ze bacteriën vangen, maar niet doden. Dit kan tot gevolg hebben dat de gevangen bacteriën door het filter heen groeien: zeker als je bedenkt dat de werkelijke porie-diameter van filters altijd groter is dan de gemiddelde bacteriegrootte. Dit klinkt misschien tegenstrijdig, maar dat kan omdat waterfilters zijn uitgevoerd met een dieptefilter en niet met een absoluutfilter.

Wat kunt je hier tegen doen? Bacteriën hebben een aantal zaken nodig om te groeien. Ten eerste de standaard elementen P (fosfaat), C (koolstof), S (zwavel), N (stikstof) en soms O (zuurstof). Ten tweede echter is een waterig milieu van essentiëel belang. Dit kan gewoon water zijn, maar ook een zeer hoge luchtvochtigheid. Bacteriën in een droge omgeving kunnen niet groeien.

Om je waterfilter goed te onderhouden en ervoor te zorgen dat bacteriën er niet doorheen groeien is het van belang dat je het droog opbergt nadat je het met schoon water heeft doorgespoeld. Om het te drogen haal je het filterelement na gebruik uit de omhulzing en droog je dit bijvoorbeeld in een CV-ruimte, of bij de verwarming.

Bij keramische filters is het mogelijk om aanslag te verwijderen met een borsteltje. Hierdoor krijgt het filter een langere levensduur. Om te zien of een filter nog geschikt is voor gebruik, wordt er vaak een klein metertje meegeleverd, waarmee de diameter van het filter te bepalen is. Is de diameter te klein geworden, dan is het filter aan vervanging toe.

Soorten waterzuivering

Chemisch

Chemisch zuiveren blijft beperkt tot zuivering met jodium of chloride, waarvan alleen de laatstgenoemde in Nederland voor dit doel mag worden verkocht. Zwerfkei verkoopt chloride onder de naam Hadex® (natriumhypochloriet oplossing), een middel dat werkt tegen protozoa, bacteriën en virussen. Hadex® doseer je met 1 druppel in 1 glas water, of 5 druppels op 1 liter water. Houd rekening met een inwerktijd van 30 minuten. 
Smaakjes die ontstaan door jodium of chloride worden grotendeels verwijderd door het water te filtreren door een filter met actieve kool, dat allerlei chemicaliën kan adsorberen. Ook wordt wel eens wat citroensap toegevoegd na het gebruik van Hadex; dit neutraliseert de smaak enigszins.
 Zilver wordt ook wel gebruikt voor dit doel, maar dit gebruik is omstreden. Wèl wordt zilver gebruikt om water te conserveren en om de doorgroei van bacteriën op filters tegen te gaan.

Chemische verontreiniging kan alleen uit het water gehaald worden door filters met actieve kool. Niet alle chemische verontreiniging kan zo verwijderd worden, bijvoorbeeld geen benzeen.

Filtreren

Bij filtratie wordt fysisch gezuiverd op grootte. Een standaard filtermaat, die ook in de farmaceutische industrie wordt gebruikt is 0,2 µm. Hiermee worden alle protozoa en bijna alle bacteriën verwijderd (uitgezonderd B. dimunuta en de Leptospirea). Een filter van 0,3 µm is in principe ook al voldoende voor de meeste bacteriën. Een filter van 0,2 µm heeft in werkelijkheid echter een grotere porie-diameter: de werking berust niet zozeer op een zeefwerking, maar op dieptefiltratie. Dit brengt het probleem met zich mee dat bacteriën door het filter heen kunnen groeien. Sommige filters zijn hiertegen beschermd met een zilverlaag, maar over het algemeen is het zaak het filter na gebruik droog op te bergen.
Virussen zijn helaas te klein om te filtreren (Hepatitis C bijvoorbeeld is slechts 30 nm) en moeten op een andere manier worden aangepakt. Dit kan bijvoorbeeld langs chemische weg met chloride. Gelukkig hebben virussen altijd een gastheercel nodig (meestal in de vorm van een bacterie) en zult u met een filter van 0,2 of 0,3 µm de meeste virussen ook verwijderd hebben.
Er bestaan filters met een ingebouwd jodiumhars filter, waarvan wordt geclaimd dat hiermee ook virussen worden gedood. Wetenschappelijk onderzoek heeft echter aangetoond dat deze claims in de praktijk tegenvallen. Ook wordt de typische jodiumsmaak van deze filters als onprettig ervaren, ondanks het feit dat de actieve kool een groot deel hiervan verwijdert.

Compacte waterfilters
Waterfilters zijn steeds kleiner en praktischer in gebruik geworden, zie voor meer informatie de pagina Waterfilter.

UV-licht

Met een Steripen. Op deze manier worden ook medische instrumenten gereinigd. Anderhalve minuut UV-licht met een Steripen dood 99,9 procent van alle virussen en bacteriën. Echter chemische verontreiniging of bezinksel blijft in het water aanwezig.

Koken

De meest eenvoudige methode om water te zuiveren is door het te koken. Het nadeel hiervan is echter dat het veel brandstof kost. Zwevende deeltjes blijven achter in het water. Voor de lichtgewicht reiziger is deze methode dan ook niet geschikt.

Waterzuiveringsschema

Verontreiniging:

1. Micro-organismen
   1. Protozoa/Cysten* Ø > 1 µ m
      Eéncellige diertjes (parasieten, o.a. Giardia en Cryptosporidia (o.a. Parvo)
*)Cysten zijn ingekapselde protozoa
   2. Bacteriën Ø > 0,18 µ m
      Plantjes, o.a. E-coli, Legionella, Tyfus, Cholera
   3. Virussen Ø < 0,004 µ m
      Eén chromosoom met evt. enzymen en eiwitten, o.a. Hepatitus A en E
2. Chemische verontreiniging
   1. Chemicaliën Ø ≈ 0 µ m 
Stoffen die zich binden aan actieve kool, o.a. allerlei pesticiden en insecticiden
   2. Chemicaliën Ø ≈ 0 µ m
 Stoffen die zich NIET binden aan actieve kool, o a. benzeen
3. Zwevende delen
   1. Stof, algen, enz. Ø > 1 µ m
Stoffen die niet in water oplossen en die te filteren zijn

Zuivering

1. Koken
   Bestrijdt bacteriën, protozoa, virussen en cysten.
2. Filteren
   Bestrijdt bacteriën, protozoa, gebonden virussen en cysten.
3. Chemisch
   1. Hadex
      Bestrijdt bacteriën en virussen. Alleen natriumhypochloride is in NL toegestaan.
 Virussen binden zich aan natriumhypochloride en zijn dan ongevaarlijk; bacteriën worden gedood.
   2. MIOX:
      Doordat via electrolyse zout uiteenvalt in Cl en Na-ionen én water in H en O-ionen ontstaat er een mengsel van o.a. ozon en Cl die tezamen alle micro-organismen doden en inactiveren, en nauwelijks chloorsmaak achterlaten.

Letters in tabel:

1. Protozoa en cysten
2. Bacteriën
3. Virussen
4. Chemicaliën die zich binden aan actieve kool
5. Chemicaliën die zich niet binden aan actieve kool
6. Zwevende delen die niet in water oplossen

Ziekteverwekkers

Waar kan je als mens ziek van worden:

• Protozoa en Cysten;
• Bacteriën;
• Virussen van menselijke gastheren.

In principe word je niet ziek van:

• Virussen van dierlijke gastheren

Pagina voor het laatst bijgewerkt: april 2022

Bewaren