In onze vorige aflevering belichtten we onze keuze voor een Rohloff-naaf maar daarmee was de naaf nog niet ingebouwd.

Wie online zoekt naar een winkel die iets aanbiedt over het inbouwen van Rohloff-naven vindt er maar twee. Bike4Travel kon ons niet aan de gewenste velg helpen (geschikt voor 70 millimeter brede band en tubeless) en De Vakantiefietser helpt alleen klanten die ooit bij hen een fiets hebben gekocht omdat zij het veel te druk hebben. Daarnaast hebben ze last van het wereldwijde tekort aan fietsonderdelen en houden ze de voorraad exclusief voor hun eigen klanten. Chris van de De Vakantiefietser raadde in onze situatie een nieuwe 32 millimeter brede velg van RAD15 aan (staat nog niet op de site van RAD15) of de Idworx DaRim D40 (alleen via Idworx-dealer). Deze velgen zouden tubeless ready zijn.

Na het lezen van een artikel van Alee Denham, die aanraadde om op zoek te gaan naar de beste wielbouwer binnen vijfhonderd kilometer, dachten we allebei meteen aan één eigenwijze fietsenbouwer. Iemand ie heel veel weet over fietstechniek. Een fiets-ingenieur die een eigen merk maatfietsen bouwt (en die ook vaak voorzien heeft van een Rohloff-naaf). We kwamen dus uit in Noordoost-Groningen bij Marten Gerritsen van M-gineering. Nu ligt Kiel-Windeweer maar 162 kilometer verderop, maar goed, het ging om binnen de vijfhonderd kilometer.

Tubeless
We benaderden Marten per mail met de vraag of hij Rohloff-naven inbouwt op fietsen van derden en gaven aan dat we daarbij een velg zochten in maat 27,5 inch die zowel geschikt was voor Rohloff als voor onze 70 millimeter brede banden én dat we graag tubeless wilden blijven rijden. Als hij dat wilde doen voor ons, wat hij dan nodig had voor informatie, foto’s van de fiets eventueel, etc.

Marten bedankte ons voor de aanvraag, vroeg of wij dat stel waren dat met twee velomobielen naar de fietsreparatiecursus was gekomen (klopt: zes jaar geleden!) en stelde meteen een paar vragen met betrekking tot eventuele beperkende factoren om een Rohloff in onze fietsen te kunnen bouwen, zoals de vorm van ons stuur, kabeldoorvoermogelijkheden en of er een 180 millimeter remschijf in onze fiets past. Rohloff gebruikt namelijk een eigen schijf met vier bevestigingsbouten en die moet groter worden dan onze standaard 160 millimeter vanwege de montage van een adapter op de schroefgaten voor de remklauw.

Mocht je geen recht stuur hebben en ben je je aan het oriënteren op de ombouw naar een Rohloff, dan staan er op de site van M-gineering wat alternatieven voor bevestiging van de draaishifter om deze toch kwijt te kunnen op je fiets. Daarnaast bestaan er voor de Rohloff-naaf shifters gemaakt door derden, waar Alee Denham een mooi overzicht van gemaakt heeft.

Achtervelg
Marten vroeg verder “Wat is er mis met jullie achtervelg? Lijkt 32 gaats, dus zou hergebruikt kunnen worden.” Rohloff-naven worden namelijk gemaakt voor zowel 36 als 32 spaken. Het werd de start van een uitgebreide mailwisseling waarin het Rohloff-project steeds meer vorm begon te krijgen.

Door de ervaring met de eerste fietswinkel die we hadden benaderd (zie vorige aflevering) waren we nogal verbaasd over dit antwoord, daarom besloten we Marten stevig aan de tand te voelen:

Waarom denk je dat Rohloff-naven niet per se ingebouwd hoeven te worden in Ryde Andra-velgen?
Marten: “Ik gok dat er al 200.000¹ Rohloff-naven rondreden voordat die nieuwe velgen op de markt verschenen. Mijn vermoeden is dat die schuine gaten vooral het probleem van fabriekswielen oplossen, bij een handgebouwd wiel heb ik nooit problemen gehad. En ik ben nooit een fan geweest van de Andra-velgen, want ze zijn loodzwaar, spaken slecht zonder onderlegringetjes en lossen een probleem op dat ik niet heb. Als je namelijk de bocht in de spaak beperkt houdt, zorgt dat de spaak ver genoeg in de nippel steekt en je trekt de eventuele resterende kleine bocht in de spaak er definitief in, dan blijft het wiel ook heel. Zijn de spaakgaten ruim genoeg en is de velg stijf en recht, dan doe ik er niet moeilijk over om er een Rohloff in te spaken. Heb je velgremmen en zijn je velgen al versleten, dus met opgeremde zijkanten, dan is het zonde van de moeite en adviseer ik een nieuwe velg.”

“Met velgen waarin de spaakgaten in de velg alvast schuin in de richting van de naaf zijn geboord, heb je geen probleem met de knik. Maar schuin boren kan alleen als de velgbodem extra dik is, want je moet een recht vlak voor de nippel maken. Op de plek van de spaakgaten is de velg dan dun maar de rest is voor niets loodzwaar. Daarbij kan je de velg niet enkel of dubbel bussen. Dubbel gebust is praktisch, want dan kun je onderweg de spaak wisselen zonder de band en het velglint te demonteren (en je band niet opnieuw tubeless te hoeven monteren, red.). Plus de nippel ligt op een ring en kan zich niet ingraven in het zachte aluminium,” aldus Marten.

Bij de keuze voor 36 of 32 spaken moet je ook kijken naar de verkrijgbaarheid. Voor brede velgen is 32 verstandiger omdat een 36-gats onderweg niet te vinden is. Marten geeft verder aan dat dubbel gebuste velgen steeds zeldzamer worden en dat de keuze momenteel ook beperkt wordt door wat je geleverd kunt krijgen.

Geheim van de smid
Voor wie zelf wielen bouwt geeft Marten nog een geheim van de smid prijs: “De Rohloff-naaf is niet veel anders dan een gewone naaf, alleen zwaarder. Gewoon de instructie uit de handleiding volgen en de spaakspanning zorgvuldig opbouwen met tussendoor kraken om de spaken te zetten, etc. De spaak houdt niet van knikken net waar het schroefdraad ophoudt in het nippeltje. Daar heb je de minste kans op bij radiaal spaken want dan is de hoek van de spaak nul graden to het geboorde gat, als je van opzij kijkt. Spaak je tangentiaal dan ontstaat er een hoekverschil, en hoe groter de flens van de naaf en hoe meer kruizen, hoe groter de fout. Daarom adviseert Rohloff maximaal twee keer kruisen bij een normaal wiel en één keer kruisen bij een 20 inch wiel. Nippels hebben daarbij een bolle kop, dus die kunnen iets scheef in een gat hangen.”

Een kleiner wiel geeft dus een grotere uitdaging maar Marten gaf aan dat hij eens een Rohloff-naaf gespaakt heeft in een kleinere velg dan het onze – maat 559 (26 inch) – en dat die het had gehouden tot China. We hoopten maar dat dit ook het beoogde reisdoel was van de eigenaar van die fiets.

Shifters
Naast tubeless blijven rijden hadden we nóg een wens, namelijk niet de draaishifter van Rohloff monteren maar de duimshifters voor Rohloff die we hadden gezien op de Wereldfietsbeurs van 2020. Dit waren de Shift:R Tour-shifters van Cinq. Er bestaat ook een Road-versie van, voor racesturen. Vanwege de vaste innerbarends op onze Denham-sturen dachten we last te krijgen van de standaard draaishifter als we de barends onderaan vasthouden in de hoek met het stuur. Duimshifters leken ons hier de oplossing voor.

Om definitieve keuzes te kunnen maken, moest Marten de fietsen in het echt beoordelen. Bijvoorbeeld om te kijken of de grotere remschijf van Rohloff wel zou passen in ons frame. Dus wij gingen op een vrijdag op pad naar Kiel-Windeweer met de fietsen achterin de auto.

Kiel-Windeweer
Bij aankomst bij de boerderij aan het kanaal in Kiel-Windeweer waar M-gineering is gevestigd, blijkt CRO (Chief Rodent Officer), Marten’s schilpad poes, nog altijd in dienst. Iedereen die kampeerde bij Marten tijdens een fietsreparatiecursus via vereniging De Wereldfietser is gewaarschuwd voor deze kat, omdat ze zich volgens Marten iedere keer verheugt op de kaas, boterhamworst en andere etenswaar die ze zal weten te scoren bij de tenten.

Gelukkig bleek het mogelijk om een Rohloff in onze Sonder Frontier mountainbikes in te bouwen. Na het doornemen van de voor- en nadelen van alle opties besloten de fietsen direct achter te laten, dat scheelde een extra rit van meer dan driehonderd kilometer op-en-neer, beter voor het milieu. Volgens Marten duurde het bestellen van de Rohloff-naven maximaal twee weken en kostte de ombouw ongeveer een dag.

We besloten in overleg tot de volgende opties:

• Een Rohloff-naaf voor schijfremmen komt altijd met een externe schakelbox, dus hierin hadden we geen keuze. Voordeel van het externe schakelsysteem is dat bij kabelbreuk of schade aan de schakelbox je altijd de naaf van de Rohloff met een 8 millimeter steeksleutel nog in de gewenste versnelling kunt zetten. Nadeel is dat de schakelbox vuil kan verzamelen en dat de schakelbox, die aan de buitenkant hangt van de remschijf, kan beschadigen. Voor de overbrenging op de naaf komt er een Rehbla Rohbox. Het bedrijf Rohloff is gek op afkortingen, wij hebben een CC DB nodig. CC staat voor Cross Country, voor een holle as met snelspanner. DB staat voor Disc Brake.

• Er bestaan heel veel verschillende Rohloff-naafuitvoeringen. Voor tandems, fatbikes en verschillende framebreedtes. Wel of niet een Rohloff-frame of schijfrem, etc. Het typenummer dat wij nodig hebben is 8026PM. Zie eventueel de configurator bij de Nederlandse importeur.
• Er is een lange momentsteun en drie asplaten: OEM, OEM2 en PM. OEM staat voor Original Equipment Manufacturer. Afhankelijk van je frame moet een van deze opties gekozen worden. Wij lieten de keuze over aan M-gineering. Gekozen werd voor PM omdat de andere opties niet pasten op ons frame.
• We behielden onze eigen ovale CAMO-voorblad van Wolftooth met dertig tanden (30T).
• We besloten niet te gaan voor een excentrieker in de trapas om de ketting te spannen. Ons leek een andere stand van de trapas een risico, ook al scheelt het maar een centimeter of wat. Uit ervaring weten we dat een halve centimeter afstelling op fietsen het verschil kan zijn tussen pijn of fijn. Ook zagen we het niet zitten om elke duizend kilometer de ketting hiermee weer op spanning te moeten brengen. Bovendien had Marten aangegeven dat je weliswaar met een Trickstuff excenter een gewoon frame kunt voorzien van een excenter, maar dat de 24 millimeter dikke trapas maar beperkt excentrisch verplaatst kan worden in het gat van de bracket, dat een doorsnede heeft van 33 millimeter. Als dan de achtervorklengte en tandwielcombinatie slecht uitkomt, moet je misschien de ketting na de eerste slijtage inkorten of verlengen met een halve schakel. Dit leek ons allemaal gedoe, dus we zijn er niet voor gegaan. We kozen dus voor de Rohloff kettingspanner, die er uitziet als een kleine achterderailleur maar wel steviger is.

• We hielden vast aan de shifters, vanwege de ruimte op het stuur en onze ervaring met een draaishifter in de velomobiel, die we lastig vonden te bedienen als deze nat was door regen of zweet. Marten stelde voor om hiervoor SRAM X7 shifters om te bouwen omdat de Cinq Shift:R schakelaars niet verkrijgbaar waren via de importeur maar ook omdat er weinig technische informatie over voorhanden was. Zo kon Marten geen informatie vinden of de Cinq duimschakelaars wel in staat waren om meerdere versnellingen tegelijkertijd te schakelen, wat een groot voordeel is van de Rohloff. En waar we ook aan gewend waren met onze SRAM NX1 derailleur voor lichter schakelen.
• De twee kabels nodig om de Rohloff te schakelen kwamen extern onder de onderbuis te lopen, zodat in de toekomst nog het installeren van een dropper post tot de mogelijkheden hoorde.
• We bestelden zwarte spaken en nog wat extra zaken die niets met de inbouw van de Rohloff te maken hadden, zoals het nalopen van onze voorwielen en extra nokjes onder in het frame van Belle om zaken te kunnen vastzetten als een bidonhouder voor de brandstoffles en een fietsslot.

We lieten voor onze fietsen nog een aantal spullen achter, zoals een fles van de sealant die we gebruiken voor onze tubeless set-up en binnenbanden voor onze afwijkende bandmaat. Die gebruik je om de velgtape voor het tubeless maken goed aan te drukken. Dat was allemaal niet nodig volgens Marten want “hier komen alleen maar bijzondere fietsen”.

Leveringsproblemen
Helaas bleek na een paar weken dat de wereldwijde leveringsproblemen door de pandemie ook de normaal snelle levering van Rohloff-naven in de weg zat. Hierdoor moesten we ruim een maand wachten voordat Marten de direct na ons bezoek bestelde naven eindelijk binnen had. Ondertussen zaten wij zonder fiets want we hebben ieder maar één fiets.

Toen we tussendoor eens belden om te vragen of onze naven al eens binnengekomen waren en nog wat details door te nemen, gaf ik aan dat we onze fietsen misten. Dat was ook echt zo, pas als je niet meer kunt fietsen, besef je hoe erg je erop gesteld bent. Marten meldde dat onze fietsen er vrolijk uitzagen in zijn werkplaats en dat het gemis zo te zien niet wederzijds was. Gelukkig konden we nog thuis onze fietsconditie bijhouden op onze Tacx Neo Bike, een doekje voor het bloeden.

Marten meldde tijdens het gesprek dat er ook een nieuwe ketting op moest. Waarop ik verbaasd uitriep “Hoezo dan, ik heb er net een week voor de vakantie een nieuwe opgezet!” Marten reageerde met de voor hem kenmerkende droge humor: “Nou, dat is me dan wel een vakantie geweest. De kettingmeter zakt er alweer helemaal in!” Op zich geen ramp, want op een Rohloff hoef je geen 11-speed ketting te monteren maar kan je af met ketting voor 7-speed of hoger. Die passen ook op het narrow-wide voorblad van de derailleur. Dikkere kettingen voor minder kransjes zijn als bijkomend voordeel goedkoper in aanschaf. De nieuwe 8-speed fietsketting blijkt later voor 13,25 euro apart op de factuur te staan.

Ketting
Een dikkere ketting monteren in combinatie met een Rohloff-naaf is sowieso verstandiger want smallere kettingen rekken makkelijker uit door de dunnere zijplaten, waardoor tandwielen sneller slijten. Fabrikant van fietskettingen KMC maakt een speciale single speed ketting voor Rohloff, de e101EPT. Die past echter niet op het narrow-wide voorblad van een derailleur.

Het steektandwiel op de Rohloff-naaf kan je desgewenst vervangen door onder andere een dikker wide exemplaar van KMC. Daarin is ook een 20T verkrijgbaar, een hoeveelheid tanden dat Rohloff zelf niet verkoopt. Check altijd de handleiding van Rohloff om te kijken welke combinaties wel en niet kunnen van het voorblad en steektandwiel, het enige kransje dat je achter overhoudt. De lichtste verzetten die door Rohloff toegestaan worden voor fietsers onder de 100 kilo zijn (met de gegevens voor het kleinste verzet met een 650B+):

Combi	Meter	Km/u
30×16	1,17	6,33
32×17	1,18	6,35
40×21	1,19	6,43

Bij het kiezen van het aantal tanden voorblad en steektandwiel is het zaak om ronde getallen als uitkomst van de deling te vermijden want dan zal iedere tand op het tandwiel alleen maar een binnenschakel of een buitenschakel zien. Dus geen voorblad van 32 met een steektandwiel van 16 (uitkomst: 2). Bij een niet mooie breuk wisselen ze elkaar af en spreid je de slijtage.

Tevens bleek tijdens het telefoongesprek met Marten dat een mail van hem niet was binnengekomen bij ons Hotmail-account² waarin hij had gemeld dat de factuur voor de Rohloff-naven reeds bij hem binnen was en de bestelde spullen onderweg waren.

Ombouw
Toen we de vijfde fietsloze week ingingen, besloten we dat we toch maar beter de fietsen komend weekend konden ophalen om ze weer weg te brengen als de naven eindelijk geleverd waren. Midden in die week werden echter de naven eindelijk geleverd en meldde Marten dat de eerste fiets uit elkaar lag. Hij dacht dat de ombouw nog wel zou lukken voor het weekend en zou ons op de hoogte houden.

Vervolg
Volgende week in deel 3 alles over het ombouwproces. Wordt vervolgd.

1) De Andra-serie werd in 2003 gelanceerd, in dat jaar produceerde Rohloff de 27.700e naaf. De eerste Rohloff-naaf die Marten inbouwde had serienummer 5105, bouwjaar 2000.
2) Hotmail heeft de neiging om sommige afzenders te blacklisten. Ze worden niet naar je spamfilter gestuurd maar in zijn geheel direct verwijderd. Als je het live test zie je de mail in een flits rechtsonder binnenkomen en daarna te verdwijnen, het zit dan ook niet in je prullenbak. We zetten hierop de mailwisseling verder met een ander e-mailadres.