Het is half mei en hoewel het fijn is dat de zomer nadert, betekent het helaas ook dat de eikenprocessierups weer overlast gaat geven. Buitensporters moeten hier rekening mee houden van mei tot en met augustus.
Processierupsen zitten met name in eikenbomen maar kunnen ook in andere soorten bomen voorkomen. Ze zijn herkenbaar omdat ze in een optocht, ‘processie’, over een boom trekken. De brandharen kunnen door wind honderden meters ver komen en zich vastzetten in het tentdoek, kleding en je huid. Een brandhaar in het oog kan in een uiterst geval blindheid veroorzaken.
Allergie
Wie er gevoelig voor is, kan wekenlang last houden van jeuk, uitslag en bultjes. Mensen met een allergie voor het eiwit dat vrijkomt als de brandharen breken lopen meer risico. Hetzelfde geldt voor mensen met astma.
Bord langs klompenpad
Elke rups heeft 700.000 brandharen, verpopt drie keer en verspreidt in één seizoen dus meer dan twee miljoen brandharen. De rupsen zijn herkenbaar omdat ze met elkaar op een kluitje gaan zitten in een nest dat er uitziet als spinrag. Dat doen echter meer rupsen dus het hoeft niet altijd meteen de eikenprocessierups te zijn. Zo kan de ongevaarlijke rups van de spinselmot een bos in een ware spookscène veranderen met overal ‘spin’rag en alles kaalgevreten.
Spookscène gecreëerd door spinselmot
De eikenprocessierups is grijswit met een brede zwarte baan op de rug en heeft lange witte haren. Die lange witte haren zijn niet de brandharen, want die zijn microscopisch klein. Om te zien hoe de eikenprocessierups er uitziet, bekijk de foto bij het Wikipedia-artikel. Wij hebben dit schattig pluizig aandoende schepsel niet van dichtbij durven te fotograferen en gebruiken voor de illustraties bij dit artikel foto’s van de rups van spinselmot, die geen kwaad kan.
Verspreiding
De eikenprocessierups rukt op in Nederland, vanuit het zuidoosten richting het noordwesten. Er is een explosieve groei geweest vanaf 1991. De rups komt met name veel voor in de provincies Limburg, Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel, Drenthe en het zuiden van Utrecht. Hou er rekening mee dat de rups inmiddels in heel Nederland voorkomt.
Waarschuwing tegen eikenprocessierups
In het buitenland ben je ook niet veilig voor de eikenprocessierups. De rups is te vinden in België, Spanje, Zuid-Duitsland, Oostenrijk Frankrijk en Noord-Italië. Hoewel je in de laatste twee genoemde landen ook last kunt krijgen van de dennenprocessierups, die daar veel voorkomt.
Voorkomen
De Nederlandse overheid adviseert iedereen om gebieden met besmette eikenbomen te vermijden. Maar begin daar maar eens aan. Menig fietspad loopt langs een eikenlaantje. Je kunt jezelf enigszins beschermen met een zonnebril, lange mouwen, een Buff en een lange broek. Het advies is om zitten op banken onder bomen te vermijden.
Ook de spinselmot beweegt in een optocht
De meeste overlast door brandharen vindt plaats van mei tot half augustus wanneer de rupsen volgroeien en de nesten vol brandharen zitten. Eind juli verpoppen de rupsen tot de eikenboomvlinder, een bruin-grijze nachtvlinder. Maar helaas zijn we er dan niet vanaf, omdat er brandharen achterblijven in de nesten. Ga daarom nergens op de grond zitten want oude brandharen van voorgaande jaren kunnen daar nog liggen en dan ben je alsnog de pineut.
Drie weken jeuk
Als je weet dat je gevoelig bent voor de rups, kan je het beste van tevoren contact opnemen met de beheerder van een camping. Maar sommige campinghouders halen de schouders erbij op en wijzen je doodleuk een kampeerplek aan onder een boom met een nest, zoals wij een keer meemaakten op natuurkampeerterrein ’t Beekdal in Chaam (je bent gewaarschuwd). Toen we de beheerder erop wezen werd er laconiek gereageerd en besloten we zelf om onze tent te verplaatsen naar een plek verderop op de wind. Hoewel we maar een halfuurtje onder de besmette boom hadden gestaan, bleek later dat het kwaad al geschied was. Dave had drie weken jeuk over zijn hele lijf en het verpeste zijn vakantie in Engeland.
Nest met spinselmotrupsen voor het idee hoe een rupsennest er uitziet
Verplichtingen en aansprakelijkheid
Een boomeigenaar is wettelijk verplicht om nesten te laten verwijderen. Er is ook een voorlichtingsplicht. In dit geval is de eigenaar van kampeerterrein ’t Beekdal tevens aansprakelijk.
Wil je weten of er ergens eikenprocessierupsen zijn waargenomen, dan kan je kijken op Waarneming.nl. Je kunt daar ook je eigen waarnemingen invoeren.
Waarschuwing tegen processierupsen
Over kamperen in het gebied van de processierups is informatie te vinden op een site van de overheid: Processierups.nu. Het advies is je kampeermiddel niet direct onder of in de buurt van besmette eikenbomen op te stellen.
Blokje om
Een ander advies is een blokje om te fietsen als je besmette bomen ziet, vaak herkenbaar aan een lint om de stam. Let ook op bij regen, de brandharen kunnen in het opspattende water zitten. En in zwemwater. Douche dus altijd na het zwemmen.
Behandeling
Wie besmet is geraakt kan het beste de huid en ogen goed afspoelen met lauw water. Brandharen kunnen van de huid worden verwijderd met plakband. Het advies is om niet te wrijven of krabben, daardoor verergert jeuk. Als eventuele oogklachten niet verminderen door te spoelen, neem dan contact op met je huisarts. Dat moet je ook doen als je een ernstige allergische reactie begint te vertonen, waarbij bijvoorbeeld je lippen, tong of oogleden opzwellen of je benauwd wordt. Wie de brandharen heeft ingeademd, kan last krijgen van neus, keel of longen, moeilijk slikken en benauwdheid.
Verzachtende gel tegen klachten processierups
Wie allergisch is, kan langs de apotheek. Bijvoorbeeld voor een lidocaïne-levomenthol gel die verdooft en koelt. Ook zinkzalf of een crème met corticosteroïden, zoals het in België vrij verkrijgbare Cremicort, laten de jeuk afnemen. Verder helpt het innemen van antihistamine, te koop als hooikoortstabletten bij de drogist.
Tent afspoelen
Als je brandharen op je tent vermoedt, spoel deze dan goed af met water. Omdat brandharen in het tentdoek vast kunnen blijven zitten, blijft de tent besmet. Je kan dit niet met het blote oog zien, daarvoor zijn de brandharen te klein. Ik denk dat wij geluk hadden met onze non-woven dyneema tent, dat de haren hierop niet konden hechten.
Kleding wassen
Kleding met brandharen moet je wassen op 60°C. Als dit niet kan, was dan twee keer op 30º of 40°C en spoel je kleren daarna nog een keer goed uit. De brandharen worden hierdoor zachter en makkelijker uitspoelbaar.
Tot zover de theorie. Dave kon het shirt dat hij die dag aanhad weggooien, zelfs na vele keren wassen kreeg hij nog steeds jeuk na het dragen. Het zal er dus ook vanaf hangen hoe allergisch je reageert op de eikenprocessierups.
Is er goed nieuws? Het Kenniscentrum Eikenprocessierups op Nature Today meldde afgelopen november dat de plaagdruk met 18 procent is afgenomen en naar verwachting verder gaat dalen. Gemeenten experimenteren volop met methoden om de plaag terug te dringen, zoals bijvoorbeeld vogelkastjes ophangen.
Meer informatie
Kampeerwijzer 