We worden wat ouder, dus het wordt tijd om het over ‘vroeger’ te hebben. Vroeger, fietste ik vijf jaar lang elke schooldag van Dieren naar de middelbare school in Zutphen. Dit jaar veertig jaar geleden, begon in september eigenlijk mijn fietscarrière. Vandaag fietsten Dave en ik samen de route.

Het laatste schooljaar verhuisde mijn school naar nieuwbouw in Warnsveld maar we rijden de route naar mijn oude school, midden in Zutphen. Dat uitzoeken van die route was overigens nog niet eenvoudig. Vooral over het stuk door Brummen twijfelde ik. Google Streetmaps hielp ook niet, ik herkende de beelden niet. Het gekke is, ik heb plaatjes in mijn hoofd van hoe het er uitzag. Maar dat zijn losse beelden, als foto’s. Van Brummen heb ik twee van die plaatjes in mijn hoofd zitten. Dan een plaatje van de N-weg met bomen er langs van het stuk erna, maar alleen van de terugweg. Uiteindelijk tekende ik maar de route in, die mij het meest logische leek van hoe ik gereden zou hebben.

Alleen in januari mocht ik een maand met de trein. Mijn ouders noch ik hadden destijds veel kennis over goede kleding voor buiten, dus regelmatig had ik het eerste schooluur problemen met schrijven omdat ik gevoelloze vingers had. Ook heb ik vaak vanaf mijn middel mijn benen niet meer gevoeld door de kou. Dan leek het alsof je zweefde nadat je van de fiets was gestapt. Misschien is daar wel mijn voorliefde voor goede buitensportkleding begonnen.

Dieren
Bij Dieren loopt nog altijd de snelweg dood. De inwoners hebben zich in de jaren ’70 met succes verzet tegen het doortrekken van de snelweg langs de IJssel naar Zutphen. Als we het dorp inrijden zie ik al dat er een hoop is veranderd in veertig jaar tijd. De doorgaande weg door het dorp met twee kruisingen is veranderd in een soort snelweg met een afslag. Ik kom terecht op de Harderwijkerweg en besluit af te slaan bij de Buitensingel, die gaat over in de Spankerenseweg. Mijn oude huis staat aan een zijweg van deze weg. Maar de Buitensingel loopt niet meer door, er staan paaltjes, dus we moeten nog een omweg maken door de Koninginnebuurt. Ook al reed ik hier vroeger geen auto, ik heb hier 19 jaar gewoond dus ik weet de weg nog.

We zetten de auto voor mijn oude huis op de Lindelaan. Wat verandert er veel in veertig jaar. De oude fabriek tegenover mijn ouders huis is vervangen door appartementen. Het grote grasveld midden in het dorp, waar jaarlijks braderieën en de kermis werden gehouden, is nu een parkeerplaats. Waar je ooit mooi door het destijds revolutionaire ontwerp van winkelcentrum Calunaplein heen keek, staat nu een blok van een gebouw dat het zicht erop wegneemt. Ik vind het er niet mooier op geworden. Anderszijds zijn sommige dingen gewoon bewaard gebleven, zoals het weitje aan de Spankerenseweg.

Onbewaakte spoorwegovergang
We stappen op de fiets en rijden naar het kanaal, zoals ik vroeger elke schooldag reed. Vlak voor houthandel Hupkes, dat er nog altijd zit, kruisen we een onbewaakte spoorwegovergang over het spoor naar Apeldoorn, waar alleen nog af en toe een stoomtrein rijdt. De overweg in het dorpje Spankeren is inmiddels wel een bewaakte geworden.

Via Spankeren komen we aan bij herberg De Luchte. Hier fietsten we als schoolkinderen altijd over het parkeerterrein achter de herberg, omdat je dan beter zicht had op het verkeer op de N-weg die we hier moeten oversteken om het fietspad erlangs te gaan volgen. Ik heb hier overigens bij de hoek van het pand nog eens een lelijke aanrijding gehad met een brommer, die de kortste bocht nam. Inmiddels kan dat niet meer, er is een hek gekomen dat een ruimere bocht om het pand afdwingt, waardoor je ook zicht hebt op eventuele tegenliggers.

Het oversteken vanaf het parkeerterrein blijkt niet meer te kunnen. In de berm is een hek geplaatst om dit tegen te gaan. In de N-weg aan de andere kant langs De Luchte is een vluchtheuvel geplaatst, zodat je niet meer beide weghelften tegelijkertijd hoeft over te steken, dus dat is veiliger geworden. Aan de overkant was het punt waar de schoolkaravaan elke dag verzamelde. Alle schoolkinderen met een schooladvies hoger dan MAVO verzamelden zich hier om naar de verschillende scholengemeenschappen in Zutphen te fietsen voor HAVO, atheneum of gymnasium. Tenzij je in Arnhem naar school ging, dat kon ook. Dieren had alleen een MAVO en de LTS zat in Doesburg. Op een vast tijdstip vertrok de groep scholieren in peleton naar Zutphen. De verplichte leren schooltassen lagen onder de snelbinders achter op de bagagedrager. In een groep fietsen ging altijd sneller dan alleen fietsen. Net als bij wielrenners hebben we ook wel eens massale valpartijen gehad.

Gelderse Toren
Deze N-weg volgde ik tot Brummen, daarna hield het fietspad hier op. Vandaag maken we onderweg een kleine D-tour, want tot mijn verbazing staat de Gelderse Toren aan een zijweg vlakbij deze weg. Als we dan toch in deze buurt zijn, show ik Dave natuurlijk ook alle toeristische hoogtepunten op de route.

Vlak voor Brummen zie ik dat ik de uitgestippelde route fout heb, hier ging ik al eerder af op een parallelweg in plaats van af te slaan bij de rotonde. Maar voor de rest herken ik niets. Ja, die oude huizen met erkers en dergelijke, die herinner ik mij, maar geen specifiek. Nu valt op hoe mooi de omgeving eigenlijk is. Als kind realiseer je je niet hoe bijzonder het is dat hier van die grote huizen staan. In mijn beleving waren die vooral oud. Dat ik het allemaal niet zo herken, komt ook omdat er hier veel veranderd is. Er zijn gebouwen bijgekomen maar ook het wegprofiel is anders. Plantenbakken die de snelheid van auto’s moet afremmen. Klinkers in plaats van asfalt. Mooie bomen en terrasjes. Alles ziet er veel welvarender uit dan vroeger.

Zutphensestraat
Het enige dat ik onderweg echt herken is de witte verhoging langs een bocht van de weg Brummen uit. Op de terugweg ligt het fietspad achter die verhoging. Die is nog precies als toen. De Zutphensestraat is een stuk minder druk dan vroeger. Er is een aftakking gekomen die naar een nieuwe brug over de IJssel leidt. Het meeste verkeer gaat nu die kant op.

Het fietspad is breder geworden en kent meer bochtjes. Heel duidelijk zijn deze veranderingen aan de weg te zien als we het dorpje vlak voor de brug over de IJssel inrijden, De Hoven. Naast het gebouw met een tekst gemaakt met zwarte dakpannen tussen de oranje dakpannen zijn nu allemaal nieuwbouwwoningen gekomen. De weg is hier kortstondig van klinkers, met een soort hoekig bochtje erin, daarna gaat het weer over in het asfalt zoals ik het ken van vroeger. Vroeger liep het gewoon rechtdoor zonder zo’n onnodig extra bochtje. Het dorpje is groter dan ik mij herinner.

In mijn herinnering liep het fietspad naar de brug over de IJssel heel steil naar boven. Maar het blijkt niets voor te stellen. Misschien ook omdat ik nu op een mountainbike rij in plaats van op een Gazelle met drie versnellingen, trommelremmen en een leren zadel van Lepper. Natuurlijk had ik een Gazelle. De Gazelle-fabriek staat nog steeds in Dieren. De voormalige fabriek van Lepper is echter een bouwval.

De brug over de IJssel is nog steeds dezelfde oude ijzeren boogbrug met klinknagels. Wel nieuw zijn twee uitkijkpunten. Ze trekken op deze zonnige zondag veel dagjesmensen, die net als wij, allemaal een fietstochtje maken.

In Zutphen zelf is ook het een en ander bijgebouwd maar sommige zaken zijn nog herkenbaar aanwezig, zoals het restaurant aan de IJssel en het tankstation. Ooit was het stationsgebouw een opvallend groot verschijnsel maar het valt nu een beetje in het niet bij de later bijgebouwde bouwvolumes. Nog een stukje door en daar is het voormalige hoofdgebouw van mijn oude school, de Isendoorn.

Werkbanken
In mijn laatste schooljaar is de Isendoorn verhuisd naar Warnsveld en moest ik nog 2,5 kilometer verder fietsen en werd de enkele afstand 17,8 kilometer. We kregen allemaal nieuw schoolmeubilair. Als ik door de ramen van het oude gebouw naar binnen kijk, zie ik waarom. Het oude schoolmeubilair staat nog in de lokalen. Het gebouw heeft achterstallig onderhoud. Ik herinner me direct waar het handwerklokaal was, waar ik scheikunde, biologie, Nederlands en wiskunde had. Zo te zien is de indeling bijna hetzelfde gebleven. In het handwerklokaal staan nog steeds de werkbanken van toen. Alleen staan nu in het biologielokaal de tafels met wasbakken van het scheikundelokaal. Zelfs de stoelen zijn nog hetzelfde.

De Isendoorn was een scholengemeenschap met een losse sfeer. Als leerling had je altijd je jas over je stoel hangen, omdat we in verschillende gebouwen les hadden. De leraren spraken we met hun voornaam aan. Waar de portocabins stonden met extra klaslokalen, staat nu nieuwbouw. Het gebouw waar ik Nederlands en wiskunde had, herken ik meteen. Maar de doorsteek naar achteren is afgezet. Ik vind niet meer het gebouw waar ik aardrijkskunde had en volgens mij is het gebouw waar ik Frans had er niet meer. Ik herken nog de kerk. Ik zie zo het plaatje voor me dat je langs die kerk op een pleintje kwam waar het vijfde schoolgebouw stond. Dit gebouw was zo verzakt dat je knikkers op je bureau keihard van de ene kant naar de andere kant kon laten rollen. Wellicht is het gebouw afgebroken. Achter de school staat nieuwbouw waardoor mijn herinnering niet meer klopt. Vreemd dat ik me direct de lokalen kan herinneren maar toch niet meer zo goed weet hoe ik bij het gebouw voor Frans kwam.

Desoriëntatie
Deze desoriëntatie ervaar ik de hele dag. De plaatjes in mijn hoofd kan ik niet terugvinden langs de weg. De desoriëntatie komt ook door nieuwe gebouwen, ander wegdek, ander wegprofiel, wegen die verlegd zijn of erbij gekomen. Wat is er veel veranderd in een paar decennia. Voller, maar ook veel welvarender dan vroeger. Toch vind ik het gek dat ik zo weinig herken van een weg die ik vijf jaar lang, tien maanden per jaar, vijf keer per week fietste.

Los van de route herinner ik me vooral de kou in de winter en dat we vaak tegenwind hadden, zowel op de heen- als terugweg. Als het regende hield mijn niet-ademende oranje AGU-regenpak mij warm maar niet droog. In dat pak werd je drijfnat van je eigen zweet. Wat heb ik gezeurd om een nieuw regenpak, want AGU was ze inmiddels gaan maken in bordeaux en donkerblauw. Maar mijn moeder vond mijn oranje regenpak veel veiliger en dus bleef ik voor mijn gevoel voor gek rijden in een ouderwets pak. Ik had al eerder dan de andere kinderen een regenpak omdat mijn ouders een zeilbootje hadden.

Zutphen zelf is een alleraardigst oud stadje. We lopen met de fiets aan de hand naar het Volkshuis, waar op de eerste zondag van de maand een club ligfietsers verzamelt. Omdat we het verkeerde type fiets bij ons hebben, zijn we voor de zekerheid niet alleen op de verkeerde tijd maar ook op de verkeerde zondag hier. Vanwege die ligfietsers, die echte kenners zijn, is de appeltaart hier naar verwachting goed, we geven het een acht. De slagroom naast de taart is heerlijk romig en krijgt een tien, net als de koffie. Eenmaal vertrokken bij het terras, fietsen we in de korste keren Zutphen weer uit, via de nieuwe brug over de uitgestrekte rivierbedding van IJssel met zijn uiterwaarden.

Ook vandaag op deze mooie zonnige dag stelt de wind op de terugweg niet teleur. In het open landschap langs de andere kant van de IJssel rijden we terug deels via de alternatieve route via de weilanden, die ik vroeger ook vaak fietste. In dit gebied is het aantal recreatiemogelijkheden uitgebreid. Er is nu een pad dat de IJssel volgt, vol met dagtoeristen op de fiets. Er zijn zelfs strandjes gemaakt, wat ik heel vreemd vind. Als ex-Dierenaar weet je de gevaren van het neer tussen de kribben en dat de IJssel de snelst stromende rivier van Nederland is.

Wij rijden deels mijn oude alternatieve route door het weiland, die langer was maar korter leek. Er zijn veel boerderijachtige huizen bijgekomen. De weidevogels en verlatenheid die ik me van dit gebied kan herinneren zien we niet. In plaats van terug via Brummen weer dezelfde weg te rijden, nemen we de pont over de IJssel en fietsen we langs Bronckhorst, de kleinste stad van Nederland. Hier zijn de oude gebouwen mooi bewaard gebleven, inclusief de wegwijzers van vroeger.

Als we weer de toren van Dieren in zicht krijgen, valt op hoe het landschap achter Dieren omhoog loopt. Zaken die me als kind nooit zijn opgevallen. Hier ligt Nationaal Park Veluwezoom, of hoe wij het vroeger noemden: het bos. Hier steken we voor de vierde en laatste keer weer de IJssel over, met de pont.

Na flink tegen de wind in gereden te hebben zijn we weer in Dieren. Hier fietsen we op weg naar de Lindelaan nog langs het gebouw van mijn vroegere lagere school. De toeter om het einde van het schoolkwartier in te luiden hangt nog aan de gevel maar het is geen school meer. Heel de Sint Joannesschool bestaat niet meer. Ook zonde dat enkele van de grote bomen op het voormalige schoolplein er niet meer staan. Verder komen we langs de plek waar vroeger mijn kleuterschool stond. Jaren geleden was daar al een moskee in gevestigd, nu zijn de oude schoolgebouwtjes vervangen door een nieuwe moskee.

Dave, die het vooraf niet zo indrukwekkend vond, die 15 kilometer, denkt er nu dankzij de forse tegenwind anders over. Vroeger reed ik dit morgen weer. En overmorgen en de dag daarna én daarna. En in plaats van een avond huiswerk wacht ons nu thuis een lekker koud biertje.

Rivierlandschap
Voor de terugweg had ik in plaats van de originele route langs drukke wegen dus een andere, toeristische route gemaakt, meer door de weilanden langs de IJssel. Maar het grappig is dat Dave de heenweg mooier vond. Dat was mij ook opgevallen. Dat wat je als kind ervaarde als gewoon, blijkt nu eigenlijk een hele mooie omgeving met oude bomen, oude huizen, weilanden en het rivierlandschap. Misschien heb ik het daarom wel niet zo goed onthouden. Dat wat gewoon is, daar kijk je niet naar. Maar vandaag werd het gewone van vroeger bijzonder.