Eind mei (Hemelvaartsdag) stapten we op de fiets om de route R1 van Arnhem naar Berlijn te fietsen. In dit artikel onze praktische bevindingen voor wie zelf de R1 Europaradweg wil fietsen. 

De Europa-Radweg R1 is 3500 kilometer lang en loopt van Boulogne-sur-Mer in Frankrijk, via België, Nederland, Duitsland, Polen en de Baltische staten naar St. Petersburg in Rusland. De hele route vind je op deze site.

Duizend kilometer
Het deel van Arnhem naar de Poolse grens wordt beschreven in een gids van Bikeline. Dit beschrijft de 1098 kilometer van Arnhem naar de Poolse grens. Wij stopten in Berlijn, alwaar je op de trein naar huis kunt stappen. We reden daardoor 971 kilometer van de R1. Vanaf onze voordeur was het nog 76 kilometer fietsen naar Arnhem en daarbij hebben we nog omwegen moeten maken naar campings. Al met al hebben we ruim duizend kilometer weggetrapt deze zomer.

De gids van Bikeline is gedrukt op scheur- en waterbestendig papier en weegt 387 gram, ongeveer de helft van onze driepersoons tent. We namen het boekje vanwege zijn gewicht daarom niet mee, ook omdat we informatie over bezienswaardigheden en campings ook online kunnen vinden.

GPS-track
Een verkoopargument voor de gids is dat je ook dankzij een code in het boekje de track kunt downloaden voor je gps. Dit is voor het deel Arnhem-Poolse grens niet nodig, de route is ook te downloaden van deze Duitse site van Münsterland.

De route is bewegwijzerd maar naar onze indruk kan je daar niet volledig op navigeren. Ondersteuning met minimaal kaarten is nodig.

Tip: als je ook de laatste 136 kilometer fietst naar de Poolse grens kun je zeggen dat je naar Polen bent gefietst! Berlijn klinkt voor veel mensen minder ver, terwijl je toch op twee dagen fietsen na bijna heel Duitsland hebt doorkruist. Daarbij, omdat mensen denken in autokilometers, denken ze dat je maar 650 kilometer hebt gefietst. De R1 kronkelt echter wat meer dan de A1 en Bundesautobahn 2.

Routefamilie

Het leukste van het fietsen van een bestaande route zijn de ontmoetingen met andere fietsers die dezelfde route fietsen. Met deze mensen hadden we meteen een connectie. Het voelde als onze trail family. We kwamen zowel Nederlanders, Vlamingen als Duitsers tegen. Beginnelingen en gevorderden, mensen met een uitrusting van de Decathlon of juist allemaal premium spullen. Veel mensen hadden zichzelf een strak schema van twee weken opgelegd om Berlijn te bereiken en waren jaloers op onze ruime schema (we hadden er drie weken voor genomen, dan hoef je niet te stressen als er een reparatie nodig is of waneer je niet kunt fietsen wegens noodweer).

Moeilijkheidsgraad R1

De R1 is niet heel zwaar maar toch hadden we de route van tevoren onderschat. Het traject kan af en toe flink pittig zijn. In totaal maak je tussen Arnhem en de Oder 3525 hoogtemeters over 1098 km. In vergelijking: de South Downs Way heeft 2743 hoogtemeters op een lengte van 160 kilometer. De R1 is dus niet de South Downs Way maar in Thale spraken we drie fietsers die dachten aan afstappen na de Harz omdat ze twijfelden of hun fietsen wel geschikt waren. Dit kwam met name door het aantal versnellingen en/of te dunne banden.

Klimmen
Er zijn af en toe best slechte wegen, vooral vanaf de grens met de voormalige DDR. Ons advies is dat je zo breed mogelijke banden monteert, in elk geval niet smaller dan 40 millimeter. In het stuk langs de Harz moet je het meeste klimmen, soms in de laagste versnelling. Een Shimano Alfine met 8 versnellingen voldoet dan niet. Een ramp is dat overigens niet, je kan nog altijd lopen op de steilste stukken.

Wij waren erg blij met onze Rohloff-naven omdat je die met één ruk in de laagste versnelling kunt zetten, wat handig is als het om de bocht opeens steil omhoog gaat. Wij hebben alles kunnen fietsen in het zadel.

Hoe is de route?

De route is zeer afwisselend. Elke dag heb je afwisseling tussen asfalt en split (fijn grint). Asfalt is regelmatig van de kwaliteit lappendeken. Dit is allemaal goed te rijden, je hebt echt geen MTB nodig. Mul zand is het enige wegtype dat je niet zult tegenkomen. Het wegdek wordt afwisselender in de voormalige DDR.

Als je een stuk over een autoweg moet (waar auto’s 100 mogen) dan is dat meestal maar zo’n honderd meter, alleen om bij het volgende pad te komen. Er zijn wel uitzonderingen. Vanaf Stadtoldendorf moesten we bijvoorbeeld langere stukken over een autoweg. De meeste Duitsers automobilisten houden zich keurig aan een grote afstand bij inhalen (in stedelijke gebieden wordt het gedrag en geduld minder). Daarbij is het op een autoweg veel veiliger afdalen dan op paden waar ook voetgangers gebruik van maken. Die hebben vaak niet door dat je als fietser soms hoge snelheden behaalt waarbij je niet in één keer kunt remmen. Hou op paden altijd rekening met loslopende honden en kinderen.

Kasseien
In de DDR tref je af en toe een vrij puntig type kinderkopjes aan. Vaak kun je ernaast fietsen in de berm. Tip: loop voor de vakantie alle boutjes van je fiets en fietstassen na en zet ze vast met Loctite.

Je gaat regelmatig door stadjes, door bos, door eindeloze landbouwgebieden en regelmatig langs een kasteel of landhuis. De wegen zijn vaak niet verboden voor auto’s maar wel autoluw.

Bevoorrading

Bevoorrading is heel eenvoudig op de R1 Europaradweg. Gemiddeld kom je elke 25 kilometer wel door een plaatsje met een supermarkt, bakker en/of restaurant. Vaak loopt de route daar zelfs al langs en anders kijk je even op je kaart.

Drinkwater
Omdat Duitsland heel christelijk is, moet je er rekening mee houden dat op zondag bijna alles dicht is. Ook in de grote steden. Het voordeel van die christelijkheid zijn de vele begraafplaatsen waar je aan drinkwater kunt komen (in de buurt van de gieters). Let op de waterdruk. Als die vreemd laag is, dan is het geen leidingwater. Je kan voor de zekerheid een waterzuiveraar meenemen die zowel chemische vervuiling als virussen uit het water kan verwijderen (bijv. Grayl).

Lunchen deden we ofwel in de berm met wraps en beleg maar meestal bij de bakkerij in een supermarkt (Rewe, Edeka) of een Backerei/Konditorei. Bijna elke bakker heeft stoeltjes, tafeltjes en een toilet. Ook zijn er veel Eiscafés in Duitsland, waar je meestal ook koffie en gebak kunt krijgen (geschikt voor second breakfast). Als koffieliefhebber krijg je het overigens zwaar in dit land: overal krijg je koffie uit een automaat geserveerd.

This Is Food
Voor de rest is er bij veel supermarkten This Is Food van Yfood te koop (inmiddels ook beperkt bij Albert Heijn). Dit is een gezonde vloeibare maaltijd met 500 kilocalorieën. In vele smaken verkrijgbaar. Ideaal om je muësli ’s ochtends mee aan te maken of als vieruurtje.

Mocht je chamois crème gebruiken: neem dit voldoende mee want Sitzpolster-Creme is nergens te vinden. Zelfs bij fietsenzaken kennen ze het niet.

Overnachtingen

De overnachtingen zijn een uitdaging op de R1. Dit is het nadeel van het volgen van een vaste route. Het heeft ook te maken met onze dagafstand van zo’n vijftig kilometer. Als je honderd kilometer per dag rijdt heb je natuurlijk een grotere kans om een camping te vinden. Hou dus rekening met eventueel veel extra kilometers voor een camping, wildkamperen of extra budget voor Airbnb en hotels. Het is dus niet zoals in Nederland waar je zowat bij elke boer een camping aantreft. Een optie is om aan mensen te vragen of je mag kamperen op hun land.

Kanoverenigingen
Campings in Duitsland liggen meer geclusterd, dus bijvoorbeeld bij een natuurgebied vind je er veel bij elkaar maar tussendoor vind je niets. In het oosten van Duitsland zijn er vaak kampeertereinen bij havens en zeil-, kano- of vliegverenigingen. Onderweg kwamen we niet spontaan campings tegen die bijvoorbeeld niet op de kaart vermeld waren.

Frustrerend was dat campings die in het Bikeline boekje stonden niet op internet te vinden waren, dat Google Maps, onze kaart in Pocket Earth (Open Streetmap) en de app Archies wisselende beeld gaven van welke campings er wel of niet waren. Als dan ook nog niet de telefoon werd opgenomen gingen we ervan uit dat de camping niet meer bestond en het omfietsen niet waard was.

Online
Duitsland loopt online hopeloos achter. Van veel campings was geen informatie te vinden in de vorm van een website. Als er wel een website is, dan is die vaak nog in HTML 3.0 (techniek uit jaren ’90). Je kan dan ook meestal niet online reserveren voor een bepaalde datum. Ga er tevens niet van uit dat een via de site ingestuurd reserveringsformulier ook aankomt. Dat was vaker niet zo dan wel, het advies is om altijd te bellen.

Telefoneren moet je niet zozeer doen voor een reservering maar wel voor de vraag of er tenten worden toelaten. Want Duitsland is een land dat is ingesteld op campers. Er zijn veel meer zogenaamde Stellplatzen waar je met je tent niet welkom bent. Hier zijn geen douches of wc. Wat ons betreft de omgekeerde wereld. Een vermoeide camperaar kan nog wel tachtig kilometer rijden. Een fietser of wandelaar niet. Daarnaast bestaan er veel campings met alleen seizoensplaatsen.

Verder liepen we op hotelgebied er tegenaan dat volgens Booking.com er vaak geen hotels waren of deze waren exorbitant duur (prijzen vanaf 200 euro per nacht, oplopend tot echt bizarre prijzen als 21 duizend euro per nacht). Het was dan ook nog lang zoeken naar een hotel dat ‘maar’ 200 euro kostte en dan kreeg je een kamer waar je pre corona 80 euro voor zou hebben betaald.

Hotel
Verder liepen we er tegenaan dat hotels rustdagen kennen en dat die op alle dagen van de week kunnen vallen. De app van Bett+Bike is vreselijk slecht ontworpen en leidde ons naar een hotel dat zogenaamd open was maar waar de deur niet werd opengedaan en de telefoon niet opgenomen.

Wat voor ons het beste werkte was alle hotels afbellen die je langs de route vindt op OpenStreetMap, op die manier vonden we ook betaalbaardere hotels. Alternatieven voor Booking.com zijn onder vele andere Hotels.com en Expedia.nl. Maar kleinere hotels vind je daar niet op.

Alternatieven die we gebruikten:

• Airbnb. Vooral handig als je een wasmachine kunt gebruiken. Het staat erbij in de app of de woning daarover beschikt. Let op dat de host 24 uur heeft om te reageren. De meeste hosts reageren echter binnen enkele uren. Nadeel is dat woningen meestal voor een minimum van twee nachten worden verhuurd. Dit is wel ideaal voor een rustdag.
• 1NiteTent voor het zoeken naar een plekje in een achtertuin bij iemand. Werkt als couchsurfen. Er zijn ruim achthonderd tentplekjes in Duitsland op te vinden. Grote nadeel is dat de kaart geen locatie aangeeft, dus je moet goed weten waar je bent op de kaart. Dit levert veel gezoek op.
• Via de app Roadsurfer Spot kan je plekken voor je tent zoeken. Op deze manier kwamen we op een biologische boerderij terecht op een heerlijk rustig veldje. Campspace is iets soortgelijks.
• Wildkamperen is in Duitsland verboden en kan tot zeer hoge boetes leiden (tot 5000 euro). Op internet gaat het gerucht dat er een maas in de wet zit waardoor je wel kunt kamperen als je dit zonder tent doet (met bivakzak). Omdat je bijna overal ook na zonsondergang in de natuur mag zijn. Veel mitsen en maren. Niet in natuurgebieden. Niet in alle deelstaten.
• Er bestaan bivakzones. Zie voor meer informatie deze sites: Jedermannsland (werkt aan een come-back), TrekkingTrails en Ausgebüxt.

Gezien de hoeveelheid alternatieven kan je je wellicht voorstellen dat er bij ons dagelijks veel tijd ging zitten in het vinden van een slaapplek.

Duitsland: Duitsers en cultuur

Het valt alle fietsers op: Duitsers hebben hun honden heel goed onder appèl staan. Ze houden goed rekening met fietsers, door bijvoorbeeld op tijd aan de kant te gaan en ruim in te halen. In drukke stedelijke gebieden merk je dat er meer mensen zijn die minder galant zijn. Duitsers houden zich over het algemeen meer aan de regels dan Nederlanders en verwachten dat jij dit ook doet.

Toiletten
Opvallend is dat er op veel plekken toiletten zijn waar je die in Nederland niet treft, zoals in supermarkten en bakkerijen. Het verzoek aan vrouwen is vaak om op de bril plaats te nemen, zodat het toilet schoon blijft. De toiletten zijn hierdoor vaak erg netjes en er is ook altijd en overal toiletpapier.

Langs de route zijn de Duitsers in dit deel van het land zeer kortaf, to the point. Nederlanders hebben de naam direct te zijn, hier doen ze er nog een schepje bovenop. Duitsers verzekerden ons dat dit typisch voor de streek was en dat het minder zou worden naarmate we meer naar het oosten kwamen. We hebben dit echter niet gemerkt. Het kwam op ons nors over en we vroegen ons regelmatig af wat we verkeerd hadden gedaan. Een groot verschil met het zuiden van Duitsland!

Voedsel

Varkensvlees, varkensvlees en nog eens varkensvlees. Schnitzels, worsten. Kijk niet vreemd op als er geen vegetarische opties zijn in restaurants. Uiteraard wel in Berlijn, maar dat is compleet anders dan de rest van Duitsland. De standaardmaaltijd is Schnitzel, Pommes (patat) en wat sla. Let op alle varkensstallen die je passeert onderweg, hier worden de schnitzeltjes gekweekt.

Er zijn veel Aldi/Lidl achtige dozensupermarkten, zoals Netto, PN, etc. REWE en Edeka doen het meest aan Albert Heijn denken. Alleen grote vestigingen hiervan verkopen oploskoffie in zakjes zonder melk en/of suiker (2-in-1 is met melk, 3-in-1 ook met suiker). Oploskoffie in zakjes kan soms ook bij een grotere vestiging van drogisterij Rossmann gevonden worden.

Bij een vestiging van PN vonden we kleinverpakkingen jam. Voor de rest lijken kleinverpakkingen een beetje in de ban. Hier was moeilijk aan te komen.

Seizoen

Wij vertrokken met Hemelvaartsdag, vierden Pinksteren in Duitsland en waren eind juni, voor de zomervakantie, terug. Op een wat opmerkelijk koud begin van de reis hadden we schitterend weer met zelfs een hittegolf in de laatste week.

Toch kun je niet meer echt spreken van een laagseizoen buiten de schoolvakanties omdat er veel gepensioneerden zijn die er met camper en caravan op uittrekken of logeren in hotels.

Openingstijden

Feest- en zondagen zijn iets om rekening mee te houden in Duitsland. Winkels en supermarkten zijn dan gesloten en horeca is beperkt open. Daarnaast zijn winkels vaak dicht tijdens een middagpauze, gaan ze op zaterdag vroeger dicht en kent de horeca een rustdag, die op verschillende dagen in de week kan vallen.

Geld

Op veel plekken kan je in Duitsland niet pinnen (mit Karte bezahlen) en wordt er gevraagd om contant geld (nur mit Bar/Bargeld). Wij hielden hier rekening mee door minimaal een hoeveelheid contanten op zak te houden dat genoeg was voor een hotelovernachting en restaurant.

Uitrusting

De door ons gebruikte uitrusting vind je in de Paklijst bikepacking 2022. Wat we daar onlangs nog aan hebben veranderd en waarom, lees je in Wijzigingen in onze paklijst. Onze fietsen zijn ongeveerde ATB’s met tubeless 70 millimeter banden.

Terugreis

Terug gingen we met de ICE vanaf station Berlijn-Spandau, iets van vijftien kilometer fietsen vanaf het centrum. Zou je opstappen op het Hauptbahnhof, dan moet je op Spandau overstappen. Er heen fietsen geeft minder gedoe, al is het een route met veel verkeer.

Reserveren
Het was in juni helaas echt nodig om te reserveren. Wij wilden dit pas in Berlijn gaan regelen maar we werden gewaarschuwd door andere reizigers dat het echt niet een paar dagen van tevoren nog te regelen is.

Je kunt een treinreis met fiets niet zelf internationaal boeken via Bahn.de, met zowel een kaartje voor je fiets én een reservering voor je fiets, wat beide verplicht is. Je kunt het ook niet boeken via de Treinreiswinkel. Hier lazen we “Duitsland boeken niet mogelijk” op de site. Boeken via Fiets-mee moet minimaal twee weken van tevoren aangevraagd worden anders wordt je aanvraag niet in behandeling genomen.

Ik boekte de ICE van station Berlijn-Spandau naar station Bad Bentheim via Bahn.de. Vanaf daar is het slechts 26 kilometer fietsen naar station Enschede. Eenmaal in Berlijn zijn we naar het loket gegaan van Deutsche Bahn en hebben we het kunnen regelen dat onze zitplaatsen, fietsreservering en fietskaartjes werden verlengd tot Amsterdam CS.

Praktische tips: haal voor het instappen je eventuele zijtassen van je fiets af. Je kunt namelijk niet de krappe haakse bocht maken met je fiets als deze tassen er nog opzitten. De opstap is echt hoog!

Beugels
De fietsen MOETEN in de beugels gehangen worden. Maximaal 62 millimeter banden passen daar in. Geloof dus niet het tekstje op de site van DB waarin beweerd wordt dat fatbikes passen (ze weten kennelijk niet wat dat is). Onze 70 millimeter plusbanden pasten er niet in.

Wij losten het op met een spanbandje om de rem, waardoor de fiets tegen de beugel kwam te staan. Door de haak om de velg liep onze tubeless band leeg. We hebben ons voorgenomen om een smallere voorband te monteren als er in de toekomst weer een rit met de ICE gemaakt wordt. Fiets niet in de beugels betekent dat je aansprakelijk gesteld kunt worden en het treinpersoneel ook. Dus die reageren furieus en dreigen je uit de trein te zetten. Als je fiets niet in de beugel kan, kan je fiets echt niet mee.

Alternatief

Je wil wel naar Berlijn fietsen maar de route mag wel wat meer over verharde wegen en je wilt meer cultuur en campingopties langs de route? In de zomer van 2022 is er net van Kees Swart een nieuwe routegids met gpx-track beschikbaar gekomen die aan deze wensen tegemoetkomt. Zie voor meer informatie Fietsen Naar Berlijn.

Reisverslag

Het fietsreisverslag van dag tot dag over de R1 Europaradweg publiceren we de komende tijd in vier delen. Het uitwerken van de verhalen en het uitzoeken en bewerken van de foto’s kost tijd. De te verschijnen delen zijn ruwweg opgedeeld per Duitse deelstaat waar de route doorheen voert.

Onze reisverslagen van het fietsen van de R1 van dag tot dag:

• R1 deel 1: Nederland en Nordrhein-Westfalen (tot Holzminden);
• R1 deel 2: Niedersachsen (tot tussen Goslar en Wenigerode);
• R1 deel 3: Sachsen-Anhalt (tot Lutherstad Wittenberg);
• R1 deel 4: Brandenburg (grens voorbij Potsdam) en Berlijn.