Een artikel op bikepacking.com plakte een label op hetgeen ik al heel lang leuk vind: mixed media. Je kunt het ook art travel journaling of scrapbooking noemen. Oftewel het bijhouden van een reisverslag, gebruikmakend van verschillende creatieve technieken waardoor een collage ontstaat met knipsels, foto’s, tekst en tekeningen.

De laatste paar jaar was het erbij ingeschoten. Bikepacking betekent voor ons lichtgewicht reizen, de etui met fineliner, kleurpotloden en lijmroller van Pritt ging daarom niet meer mee. Maar Nuri Galbe uit het artikel Bikesketching snijdt haar schetboek bij, zodat het past in de toptas van haar fiets. Dat biedt perspectieven. Het ging bovendien kriebelen omdat ik nieuwe materialen zag die ik nog niet kende, zoals een kwast met waterreservoir, aquarelpotloden en dergelijke. Hiermee kan een klein stukje plastic al dienen als palet.

Een plakboek maken vind ik erg leuk. Een folder verknippen, een ansichtkaart inplakken, stempel van een camping vragen, tickets, een gratis kaartje van de omgeving, een vreemde munt met een gat, een bonnetje, al die dingen samen geven veel weer van de sfeer van een vakantie. Droog wat bloemen uit de berm, plak postzegels en stickers in, etc. Een munt kan je inplakken maar je kunt met een zacht potlood (B of 2B) ook een afdruk maken. Samen met teksten, foto’s en tekeningen kun je spreken van ‘mixed media’, een term die gebruikt wordt voor het werken met verschillende materialen, zoals krijt, acrylverf, brush pennen en bijvoorbeeld permanent markers.

Voor het maken van geïllustreerde reisdagboeken zijn veel mensen geïnspireerd geraakt door het logboek van Indiana Jones. Je kan er zelfs replica’s van kopen op sites als Etsy. Zelf vond ik ‘Het Verdwenen Plakboek‘, het kinderboekenweekgeschenk uit 1976, altijd heel inspirerend. Ook op internet zijn prachtige voorbeelden te vinden, via afbeeldingen zoeken en op Tumblr, Pinterest etc. ‘Moleskine art’ is ook een mooie zoekterm voor afbeeldingen van art travel journals.

Benodigdheden

Notitieboek
Ga je met aquarel (waterverf) aan de slag, dan heb je een notitieboek nodig met aquarelpapier, anders slaat de verf door op de volgende bladzijde. Of je moet de pagina’s eerst prepareren met gel medium (bijv. Liquitex). Aquarel hoeft niet, je kan ook met (verschillende kleuren) balpen tekenen. Of met kleurpotlood, etc. Kleurpotloden van ‘artist’ kwaliteit bevatten meer pigment en kleuren een stuk beter dan de potloden die je nog kent uit je kindertijd. Behalve wit papier kunnen voor een reisverslag zogeheten ‘dotted’ pagina’s ook handig zijn. Door de puntjes in een ruitpatroon is het makkelijker om rechte zinnen te schrijven of te tekenen in perspectief.

Je kan eventueel zelf je notitieboek in elkaar naaien, zie de video hieronder. Dat is heel wat goedkoper dan dat prachtige zelf samen te stellen notebook dat je kan krijgen van de Japanse Travellers Company (ook stevig nagemaakt te vinden op AliExpress voor fractie van de prijs). Denk: een lederen kaft, messing pennen, linealen en sjablonen. Eenmaal daarin geïnvesteerd is het een notitieboek dat jaren meekan, omdat je er steeds nieuwe katernen in kunt stoppen. Een logboeksysteem met navulling dus. Als je losse blaadjes in een ringband fijn vindt, wellicht dat je nog een oude Filofax agenda ergens hebt liggen?

Wie zegt dat je met een blanco reisverslag op pad moet? Thuis kan je al beginnen tijdens de voorbereiding van je reis. Hier en daar willekeurig misschien wat pagina’s uit een reisbrochure verwerken en alvast wat stempels afdrukken. Of vlekken maken met aquarelverf met kleuren die je verwacht dat ze bij je reis zullen passen. Je hebt een andere kleurassociatie bij Tokyo dan Ierland toch? Noorwegen is voor mij ijsblauw, Ierland groen en bij Tokyo denk ik aan neonkleuren. Maar misschien slaat mijn creatief aangewakkerde brein al associërend op hol na het lezen van het boek Art Journal School van Marieke Blok. Een aanrader.

Instant foto’s
Foto’s hoef je niet pas later toe te voegen. Je kan natuurlijk een kader tekenen, bijvoorbeeld met potlood, en hierme aangeven welke foto je thuis wilt laten afdrukken om er later bij in te plakken. Tegenwoordig zijn er echter compacte printertjes te koop waarmee je je digitale foto’s meteen kunt uitprinten. Deze printertjes kosten rond de 100 euro.

Creatiever wordt het als je foto’s niet rechthoekig inplakt maar bijknipt of als je de foto’s digitaal eerst bewerkt met teksten of omranding voordat je ze laat afdrukken. Dan maak je een combi van digitale kunst en analoog. Er zijn diverse apps om collages te maken of afbeeldingen te bewerken, zoals Snapseed of de standaard foto-app van iPhone/iPad. Soms kan het ook in de software van de compacte printertjes.

Instant-camera
Een andere mogelijkheid is de instant-camera, zoals we die nog kennen van Polaroid. Dit medium is aan een tweede leven begonnen. Er zijn diverse compacte instant-camera’s verkrijgbaar van diverse bekende cameramerken. Wapperen met de afdruk hoeft niet meer maar mag wel. Sommige cameraatjes zijn hybride en kunnen ook een digitale foto van je smartphone uitprinten.

Let op het formaat van de afdruk, soms is deze kleiner dan het papier door een kader. Sommige afdrukken zijn waterbestendig of zelfklevend. Er is zelfs afdrukpapier in thema te vinden, met gekleurde randen. Enkele camera-printercombinaties zijn: Fujifilm Instax mini LiPlay, Polaroid Pop en Kodak Mini Shot Combo. De afdrukkwaliteit is niet altijd super, maar heeft dat niet ook zijn charme? Zie voor meer informatie artikelen als Beste instant-camera 2021 of Winkelgids en aanbevelingen.

Etui
Ook als je lichtgewicht reist houdt niets je tegen om in elk geval een potlood mee te nemen en knipsels achterin in je notitieboek te bewaren. Schetsen kan je later uitwerken en inkleuren. Of je houdt het bij potlood- of pentekeningen.

Ik heb me voorgenomen om te komen tot een ultiem lichtgewicht knutsel-etuitje. Met vijf kleuren aquarelpotloden of -stiften kan ik op een stukje plastic elke gewenste kleur mengen. Opbrengen met een kwast met waterreservoir, zodat ik geen bakje water nodig heb. Een oude bankpas kan als paletmes gebruikt worden voor de vernis. Verder: een potlood om te schetsen, een fineliner en een brushpen voor meer calligrafie-achtige lijnen. Een kleine schaar, puntenslijpertje, een lijmpen, wellicht een stempeldoosje en enkele acryl stempels en blokje. En verder een klein depdoekje. Een non-woven microdoekje van een rol weegt niet veel (ze zijn ook ideaal voor het schoonmaken van een fietsketting).

De Travelers Company maakt ook velletjes met dubbelklevende plakkertjes, dat is nog wat compacter dan een lijmpen of -roller. Pas met vloeibare lijm wel op, het oplosmiddel kan thermo geprinte tickets beschadigen.

Tekenmaterialen
Een zin uit het artikel op Bikepacking sprak me zeer aan:

Writer and poet Nan Shepherd, explains in The Living Mountain that she doesn’t ‘go out, outdoors’ on the mountain, but ‘enters’ instead…”

Een foto is in enkele seconden genomen. Klik-klak, klaar en je fietst door. Maar door ergens te gaan zitten en de omgeving te tekenen sta je er echt bij stil. Je ziet de omgeving pas als je langer kijkt.

Tekenen
Hoewel ik tekenles en kleurenleer heb gehad in de onderbouw van de havo, is er geen tekentalent aan mij verloren gegaan. Toch is het leuk om te tekenen. Ik kan me namelijk nog precies die camping aan de rivier herinneren, omdat ik daar een tekening heb gemaakt van het uitzicht op een bocht in de rivier. Ook al ben ik zelf niet tevreden met het resultaat, het legt toch de herinnering beter vast dan een foto, omdat ik het langer in me heb opgenomen door het te tekenen.

Denk niet dat je niet kunt tekenen. Iedereen kan het, want we hebben het vroeger als kind allemaal gedaan. Wellicht wilde jij echter vroeger naar de kunstacademie maar zeiden je ouders dat het verstandiger was om een vak te leren met meer kansen op een betaalde baan. Haal die kunstenaar dan alsnog naar boven, door bijvoorbeeld workshops te volgen of de vele video’s te bekijken die er te vinden zijn op YouTube over de diverse technieken.

Wat me aansprak in het Bikepacking-artikel was de afbeelding van de gebruikte materialen. Kennelijk zijn niet alle mogelijkheden langs gekomen tijdens die tekenlessen van vroeger. Zo wist ik niet dat er met water verdunbare aquarelpotloden bestaan, ecolinestiften of penselen met een waterreservoir. Inmiddels ben ik twee boeken en vele video’s verder en hebben diverse winkels voor kunstenaarsbenodigdheden de inhoud van mijn digitale winkelmandje opgestuurd. Goede webwinkels zijn onder andere Van Beek Art supplies, De Kwast en Kunstburg. 

Aquarelpotloden
Het is interessant wat voor mogelijkheden er zijn om je tekeningen in te kleuren. Hoe je werkt met aquarelpotloden, zie je bijvoorbeeld in deze video:

Een grote doos met veel kleuren is niet nodig bij aquarelpotloden. Je kunt alle kleuren mengen met slechts vijf kleuren, dus je hebt naast zwart en wit alleen citroengeel, magenta en cyaan nodig. Een fineliner en een penseel met waterreservoir erbij en je hebt een compacte reisset om je inner Picasso te ontdekken. Even krassen met de potloden op een ruw palet voor aquarelpotloden, één druppel water toevoegen, met het penseel kleuren mengen en inkleuren maar. Het palet veeg je zo schoon met een doekje of stukje keukenpapier. Een water brush is schoon met een kneep in het penseel en heeft als voordeel dat je geen bakje water nodig hebt.

Watervast
De waterverf van Derwent Inktense aquarelpotloden zouden watervast zijn nadat de verf is opgedroogd. Kan handig zijn voor een kampeervakantie. Je kunstige reisverslag kan je ook droog houden in een diepvrieszakje met ritssluiting. Hoe de verschillende merken aquarelpotloden oplossen zie je goed in deze video waarin ze met elkaar vergeleken worden:

Ecoline Brush Pen
Nog een video, voor aquarelleren met ecoline stiften:

Digitaal werken

Misschien komt dit artikel een een decennium te laat. Je kan tegenwoordig namelijk prima digitaal scrapbooken en art journalen. De digitale foto’s kan je dan direct ‘inplakken’ en je kunt analoge dingen als ansichtkaarten en tickets digitaliseren door er een digitale foto van te nemen (als de tickets niet al digitaal zijn, want dan kan je meteen een screenshot maken). Er bestaan diverse apps voor digitale plakboeken en art journals, zoals Zinnia. Zinnia heeft een abonnement maar als je het jaarlijks maar een maand gebruikt voor je reisverslag is dat nog te overzien. Uiteindelijk kost het minder dan de kosten voor een notiteboek met zuurvrij papier, foto’s afdrukken en de materialen om je tekeningen te maken.

Proefabonnement
Tip: als je in Zinnia meerdere logboeken aanmaakt met genoeg pagina’s en in een daarvan alle virtuele stickers, vormpjes en washi tape inplakt die je mooi vindt, kan je zelfs zonder abonnement aan de slag. Je kunt de stickers en dergelijke vanuit het logboekje kopiëren en plakken naar andere pagina’s/logboeken. Je kunt na afloop van het proefabonnement de omslagen en titels van de logboekjes nog wijzigen. Dus maak in de gratis uitprobeerweek zoveel mogelijk notitieboekjes aan met een flink aantal blanco pagina’s.

Eenmaal klaar met virtueel knippen, plakken en tekenen kan je de pagina’s in Zinnia exporteren naar pdf. Zoals deze onderstaande pagina van een korte reis naar Den Bosch om in het Designmuseum de Goth-tentoonstelling te bezoeken. Aan de muur van de hotelkamer* hingen lijstjes met opgeprikte insecten. De rand met bloemen en doodshoofd is één van de vele standaard stickers in de app. De rand om de foto en de tekst erover is weer gedaan met Snapseed.

Voor wie zich zorgen maakt over het maken van tekeningen op de iPad omdat de punt van de Apple pencil zo makkelijk uitglijdt is er goed nieuws: met de Paperlike screen protector voelt je digitale pen aan als potlood op papier. Het is een extra laag folie over je scherm. Dave heeft vastgesteld dat de iPad prima blijft reageren op aanraking, het scherm wordt er volgens ons zelfs mooier door (ontspiegeld). Onder andere te koop bij Amac.

Deze natte winter is ideaal om aan de slag te gaan met je foto’s en bewaarde knipsels. Links naar mooie art travel journals graag delen in de reacties. De beste wensen voor 2022 en hopelijk heeft dit artikel je geïnspireerd om er een mooi jaar van te maken!

*) Royal Suite (kamer 9) ’t Keershuys