Van de spiritusbranders die we gebruikt hebben, vinden we al jarenlang een Trangia-brander het beste presteren. Is er iets beters dan een Trangia? Het antwoord is sinds kort: ja. Een multifuel brander die op alle denkbare vloeibare brandstoffen brandt en die past in een pillenpotje: de PillBottle stove.

De PillBottle stove (we zien het als een merk dus vertalen het niet naar pillenpotjebrander) is een multifuel spiritusbrander die super compact is en die te gebruiken is met alle vloeibare brandstoffen, inclusief nagellakremover en handreiniger. De aangeraden brandstof, die het minst roet, is spiritus dat voor minimaal 95 procent uit ethanol bestaat. Maar in geval van nood kan je er ook lampenolie, wasbenzine of thinner aan toevoegen. Dat is erg handig en neemt het voordeel weg van benzinebranders op gebied van wereldwijde verkrijgbaarheid van de brandstof. Revolutionair. Tot nu toe kon je multifuelbranders alleen stoken met een combinatie van gas en aardoliederivaten, zoals benzine en diesel.

Vind je het allemaal te mooi klinken om waar te zijn? Dan word je geloof nog verder getest: de PillBottle stove bestaat uit stenen die kunnen branden. Ja echt. Het pillenpotje bevat vier poreuze tabletvormige stenen. Je giet brandstof in het potje en dat wordt opgezogen door de stenen. De pan zet je rechtstreeks op de brandende tabletten. De stenen zijn gemaakt van het natuurlijke mineraal vermiculiet, waar vuurvaste stenen van gemaakt worden voor bekleding van (pizza)ovens en kachels.

Getest op breuk
De tabletvormige stenen kunnen honderden keren opnieuw gebruikt worden. Ze verbranden zelf niet. Alleen de opgenomen brandstof verbrandt. Daarom zou je deze brander ook prima leeg mee kunnen nemen in een vliegtuig. De stenen zijn getest op breuk door ze vele malen in een houten emmer te gooien.

De PillBottle stove is lichter en compacter dan een Trangia brander en houder. De PillBottle stove werkt zonder houder. De PillBottle stove is zuiniger dan andere spiritusbranders volgens de uitvinder/maker Bruce Warren van NeoTrekk.com. Lees verder om te zien of deze claim overeind blijft tijdens onze test.

Zodra je water aan de kook is, blaas je de stenen eenvoudig uit. Een halve minuut later zijn de stenen zo afgekoeld dat je ze kunt oppakken om ze terug te stoppen in het potje. Overgebleven brandstof kan niet gaan lekken omdat het in de tabletten is opgenomen. De PillBottle is hierdoor nog simpeler in gebruik dan een Trangia.

Absorberende stenen
Het pillenpotje is gemaakt van polypropyleen (PP ♷) en heeft een schanierend dekseltje, dat open gaat door in de zijkanten te knijpen. Behalve de vier tabletten zitten er twee kleine onderzettertjes bij en één windscherm, allemaal in het pillenpotje, samen met een handleiding. De stenen worden gevuld met spiritus geleverd. Bewaard in de PillBottle blijft de brandstof jarenlang in de tabletten opgeslagen.

De onderzettertjes zijn flexibel, hierdoor passen ze erbij in het potje. Ze dienen om te voorkomen dat brandstof uit de stenen trekt of vocht erin tijdens het koken. Waar immers vocht is geabsorbeerd, kan geen spiritus zitten.

Robuust
De PillBottle is een robuuste brander. Het enige wat wellicht stuk kan gaan is het potje maar aangezien dit van een flexibele soort kunststof is gemaakt, dat meegeeft in plaats van breekt, denken we niet dat dit snel gebeurt.

Afmetingen en gewicht

De PillBottle stove heeft een hoogte van 7 centimeter en een doorsnede van 5. Eén stenen tablet heeft een hoogte van 1 cm en een doorsnede van 4 cm. Het potje met vier stenen, onderzetters en windscherm en volgezogen met spiritus weegt 109 gram. Een losse stenen tablet weegt circa 11 à 12 gram wanneer deze helemaal leeg en droog is.

Brandstoffen

De PillBottle stove werkt met alle vloeibare brandstoffen. Het Amerikaanse NeoTrekk noemt de volgende mogelijke brandstoffen:

• aceton
• benzine
• hygiënische handgel
• isopropyl alcohol 99% (Red HEET)
• methanol (Yellow HEET)
• petroleum, lampenolie
• Right Guard Sport deodorant
• spiritus
• terpentijn
• thinner
• wasbenzine
• Nicolai 190 Grain, wodka 95%

De fabrikant adviseert om voor brandstof zo zuiver mogelijke gedenatureerde alcohol te gebruiken. Er blijft dan minder water in de tabletten achter. Gedenatureerde alcohol wordt in Nederland verkocht als spiritus. Hoe zuiver spiritus is, varieert. Spiritus uit de supermarkt bestaat voor een groter deel uit water.

Spiritus is ook de brandstof die zo min mogelijk roet. Onze ervaring is dat met spiritus de PillBottle stove zelfs helemaal niet roet, in tegenstelling tot onze Trangia-brander in een Vargo Woodstove, die wij als houder gebruiken.

Als je brandstoffen gebruikt die roeten, is het advies om de tabletten niet op elkaar maar naast elkaar te gebruiken. Op elkaar brandt de brander heter. Roetende brandstoffen zijn onder andere: isopropylalcohol (Red HEET), benzine, petroleum.

Gebruik

Het aansteken van de PillBottle stove is eenvoudig. Je steekt de stenen aan en de pan kan er meteen bovenop. Het duurt niet even voordat de brander mooi gaat branden, er is direct een maximale vlam. Als je het vuur laag wil zetten, zet je de pan op één brandende steen. In het potje zitten vier stenen, dus je kan één los steentje alvast klaarleggen om de pan op over te zetten. Met de vier stenen kan je ook twee bekers water tegelijkertijd verwarmen. Een grotere pan zet je op twee stapeltjes van twee. Voor een koekenpan drie of vier losse tabletten, eventueel op hun kant gezet. De kooktijd met een pan voor genoeg water voor twee gevriesdroogde maaltijden en koppen koffie is ruim zes minuten.

Flakkeren
Wanneer de brandstof op begint te raken, gaat als eerste het onderste steentje uit. Dat moment is te horen aan een flakkerende vlam. De brander eerder uitzetten doe je door deze uit te blazen of door deze te doven door er een metalen kopje overheen te zetten. Een Trangia kan je ook doven met het dekseltje maar dan zit er nog vloeistof in, dat kan lekken bij transport.

De PillBottle stove opnieuw vullen voor een volgend gebruik doe je door bij de tabletten brandstof te gieten tot het potje vol is. Laat de luchtbellen een paar minuten ontsnappen en voeg nog wat brandstof toe. Opnieuw vullen van het potje vergt wat handigheid. Het is een kwestie van één keer volgieten, even laten bubbelen en dan bijschenken. Daarna is het verleidelijk om nog meer toe te voegen maar dan zal je zien dat dit niet meer wordt opgenomen door de stenen. Om alle tabletten evengoed brandstof te laten opnemen, leg je het potje tien minuten op zijn kant.

Lekken
Als het potje lekt, en bij ons deed deze dat eerst een beetje, dan is het advies van de maker om wat vaseline op de rand te smeren. Vaseline lost inderdaad dit probleem op. Is eenmaal alle spiritus opgezogen door de tabletten, dan kan het potje niet meer lekken. Het is alleen tijdens het op zijn kant leggen na het hervullen dat het potje eventueel wat kan lekken.

Zuinig?

Volgens het datasheet van de fabrikant NeoTrekk zou slechts 237 milliliter (8 fl. oz.)  genoeg zijn voor twee warme maaltijden en twee koppen koffie voor twee personen voor vijf dagen. Ik weet niet wat voor een magische spiritus ze hebben in de V.S. maar ik zou de zin hiervoor afkappen na ‘koffie’. Dus twee koppen koffie en twee warme gevriesdroogde maaltijden. Aangezien er maar één windscherm wordt meegeleverd vinden wij de Pillbottele stove meer iets voor een solo kampeerder, die dan een tweede set stenen heeft voor een tweede maaltijd of meer koffie. Het windscherm bestaat uit een zeer dunne metalen film en is te kort om te passen rond een pan van 14 centimeter doorsnede. Het is meer geschikt voor gebruik in combinatie met een beker.

De vier tabletten van de PillBottle stove nemen volgezogen ongeveer 100 ml spiritus op. Met 200 ml spiritus kan je dan vier bekers water met 400 ml aan de kook krijgen. Meer niet. Waarbij elke beker dus geschikt is voor zowel een gevriesdroogde maaltijd als een kopje koffie.

Hoeveel water heb je nodig?

• Mok koffie: 200-250 ml;
• Expedition Breakfast van Adventure Food: 150 ml water;
• Avondmaaltijd van Adventure Food: gemiddeld 350 ml water.

Het verschil tussen het vermeende verbruik van NeoTrekk kan te verklaren zijn uit meerdere zaken:

• de gekozen hoeveelheid te verwarmen water voor koffie en instant maaltijd;
• hoe heet het water wordt gemaakt – 200ºF of 100ºC;
• omgevingstemperatuur;
• zuiverheid van de gebruikte spiritus;
• gebruik van een deksel (niet gedaan in onze test om kookproces te kunnen monitoren).

Opvallend is dat de uitvinder het in het colorsheet heeft over het verwarmen tot 200 graden (Fahrenheit). Dat is water van zo’n 93 graden Celsius. De bellen staan dan op de bodem, er komt al wat stoom van het water. Dit is inderdaad heet genoeg voor koffie en de gevriesdroogde maaltijden. Echt aan de kook krijgen duurt net een minuut of twee langer.

Steriliseren
Het scheelt dus of je akkoord gaat met het net-niet koken van je water. Dat zal afhangen van waar je reist. Koken is een veilige manier van steriliseren. Niet in alle werelddelen is kraanwater virusvrij. Bovendien lijkt water van 52 graden Celsius al veel op de toestand van 93 graden, dus hoe weet je zeker of je water heet genoeg is? Praktischer en veiliger is het om water borrelend aan de kook te brengen.

Wellicht is NeoTrekk’s claim van hoe lang de stenen meegaan correct als je niet wacht totdat het water helemaal aan de kook is, een deksel gebruikt, minder water opwarmt en wellicht ook een hogere omgevingstemperatuur. De PillBottle Stove wordt met de hand gemaakt in de zuidelijke staat Texas, USA.

Onderhoud

De brander heeft alleen onderhoud nodig als je minder zuivere spiritus gebruikt van minder dan 95%. Er kan dan namelijk wat water achterblijven in de tabletten waardoor ze minder lang branden. Waar water zit kan immers geen brandstof zitten. Laat de tabletten om dezelfde reden niet in de regen liggen. Achtergebleven water is op twee manieren te verwijderen: je zet een tablet op zijn kant op een andere tablet en laat het zo branden of je doet de tabletten thuis 5 tot 10 minuten in een magnetron of in een koekenpan totdat je geen stoom meer ziet ontsnappen.

Prijs en verkrijgbaarheid

We kochten de PillBottle Stove op Etsy, voor 44,76 euro. Op dat moment was namelijk de PillBottle Stove volledig uitverkocht via de site van de fabrikant. Dat had waarschijnlijk te maken met een video van Steve van MyLifeOutdoors die 1,2 miljoen keer bekeken is. Op dit moment is de PillBottle Stove weer verkrijgbaar via de NeoTrekk voor 38 dollar plus 13,50 voor internationaal versturen.

Nadelen

Nadelen zijn er ook. De PillBottle brander is instabiel door de beperkte doorsnede van de steentabletten. Je hebt een vlakke ondergrond nodig om de steentjes op te zetten. Het liefst iets als een tegel of een metalen plaatje of dekseltje dat je zelf zou meenemen. Door het formaat en de beperkte kooktijd is de PillBottle stove meer geschikt voor het verwarmen van een flinke titanium beker dan voor een pan. De maker heeft zich dit ook gerealiseerd en heeft daarom later de PaintCan stove ontwikkeld, met stenen van een grotere diameter, geschikt voor grotere gezelschappen. Die bevat vier grotere schijven en twee van het formaat PillBottle. De PaintCan Stove kost op moment van schrijven 79 dollar en 24,50 voor internationale verzending.

Een tweede nadeel kan ontstaan bij het aanraken van de stenen, wanneer je deze uit het potje haalt. Afhankelijk van de gebruikte brandstof kan dat schadelijk zijn voor de gezondheid.

Het materiaal van het pillenpotje Polypropyleen (PP) is beperkt chemisch bestand tegen benzine.

Alternatief: Quick Fire Brick

Omdat 79 dollar niet niks is, gingen we op zoek naar een goedkoper alternatief. Vermiculiet wordt bijvoorbeeld gebruikt voor hittebestendige soldeerblokken, mallen, tegels en blokken. Verder worden er vuurvaste aanmaakstenen van gemaakt, om haardvuren makkelijk mee aan te steken. Daarvan zijn er diverse op de markt, zoals bijvoorbeeld de Vuurvriend.

Het idee om absorberende steen te gebruiken als campingbrander is niet nieuw, in 1962 bestond al de Kamin-Tourist “Quick Cooker” Alcohol stove die van lava- of puimsteen lijkt gemaakt.

Alles wat je nodig hebt is een steen van een handige vorm en grootte en een geschikte pot waar deze in past. Ben je een klein beetje een doe-het-zelver dan schaf je bijvoorbeeld de volgende twee spullen aan voor een MYOG* steenbrander:

• Een Quick Fire Brick van 15,95 euro;
• Een 250 ml PET-pot van 1,33 euro.

De Quick Fire Brick lijkt van hetzelfde materiaal gemaakt te zijn als de tabletten van de PillBottle stove (wat het precies is wordt niet gespecificeerd). Het formaat past precies in het hier boven gelinkte 250 ml lekvrije potje. Deze combinatie weegt 225 gram, gevuld met spiritus. Ik heb gekozen voor een pot van polyethylene terephthalate (PET ♳) omdat zowel wasbenzine als lampenolie, terpentine en spiritus verkocht worden in PET-flessen.

Het formaat van de Firebrick is 6 bij 6 cm. Het potje meet hoogte 8 cm bij doornsnede 7 cm.

Doven
Je kan er voor kiezen of je de Firebrick wel of niet in meerdere schijven zaagt. Om een hele Firebrick uit te krijgen, heb je een metalen beker nodig om deze mee te doven. Uitblazen lukt niet, in tegenstelling tot de PillBottle stove. Een aluminium potje zou handig zijn om de Firebrick te doven maar die heeft als nadeel dat je niet kunt zien of de brandstof al is opgenomen. Nu kan je met de steen erin het potje ongeveer halfvol gieten en dat is de hoeveelheid die opgenomen wordt.

PillBottle en Quick Fire Brick test

De branddtijd van twee tabletten met 99 procent ethyl alcohol is volgens de maker van de PillBottle stove 15-17 minuten. Wij hebben dit in de praktijk niet kunnen reproduceren met de spiritus die op dit moment in onze brandstofflessen zit. We komen tot ongeveer de helft. Maar dat geeft niet, want 400 ml water in een titanium beker zonder deksel hebben we voor die tijd aan de kook. We hebben opzettelijk niet met hele zuivere spiritus getest, omdat de kans klein is dat je die op reis tegenkomt in een supermarkt of bouwmarkt. In onze fles zit waarschijnlijk nog een mix van Duitse Brennspiritus aangevuld met 95% bio-ethanol dat voor 3 euro te koop is bij Action.

Brand- en kooktijden
Thuis hebben we de brand- en kooktijden getest en geklokt met twee titanium bekers van 9 cm doorsnede met 400 ml water. In de keuken onder de afzuigkap, zonder gebruik van windscherm en deksel. Let op, NeoTrekk heeft het over een pot met 354 ml (12 oz).

Hierbij komen we tot de volgende testresultaten:

	PillBottle stove, 2 stenen op elkaar	Trangia brander in Vargo Woodstove	Quick Fire Brick in één geheel
400 ml water borrelend koken	6’46”	6’08”	4’19”
Uitgebrand na	12’08”	–	33’15”
Opnamecapaciteit spiritus	100 ml	ca. 100 ml	85 ml

Uit de test blijkt dat de Quick Fire Brick een stuk sneller verwarmt dan twee PillBottle stove-stenen. De brandtijd van de Firebrick lijkt enorm lang maar het uitbranden werd dit getest met de beker van het vuur. De Firebrick had heel lang een klein vlammetje uit het middelste grote gat. Na 14 minuten brandtijd is de vlam van de Quick Fire Brick zo klein dat je er geen marshmallow meer in kunt roosteren. Na 8 minuten was er bij de PillBottle Stove ook nog maar een klein vlammetje over. Na 12 minuten en 8 seconden ging het helemaal uit.

De Firebrick is meer geschikt voor gebruik met een pan. Bij een beker slaan er grote vlammen omheen. De beker kon alleen van het vuur gehaald worden met een natgemaakte ovenwandschoen.

Trangia-brander
We hebben de kooktijden vergeleken met onze Trangia-brander in een titanium Vargo Woodstove, de manier waarop wij al enige jaren koken. De kooktijd van 400 ml water in dezelfde beker was 6 minuten en 8 seconden. Er werd hierbij 30 ml spiritus verbruikt van dezelfde kwaltiteit.

Opvallend was dat de methode met de Trangia in de Vargo Woodstove, met dezelfde brandstof, voor roetvorming zorgde, terwijl met de bekers direct op de PillBottle stove en de Firebrick ze helemaal niet vies waren geworden met roet (gecontroleerd met wit keukenpapier).

Vargo Woodstove
Stop je de tabletten in de Woodstove, dan krijg je ook weer roet (en een kortere brandtijd). Misschien denk je inmiddels “wat hebben jullie toch met die Vargo Woodstove?” Die is erg handig om een stabiele ondergrond te creëren terwijl het tegelijkertijd een windscherm vormt. Maar de Woodstove is dus niet geschikt voor gebruik in combinatie met de steenbranders.

Als laatste testten we of je met twee PillBottle stenen twee bekers water heet kon krijgen. Zodra de eerste beker van 400 ml aan de kook was, ging de tweede beker erop. De tweede beker had een temperatuur van 52ºC bereikt toen de stenen uitgingen. Gezien de kook- en brandtijden krijg je met de Firebrick waarschijnlijk wel twee bekers achter elkaar aan de kook. Het duurt immers 4 minuut 19 seconden om één beker aan de kook te krijgen en de Firebrick brandt zeker 14 minuten voluit. Maar omdat we de Firebrick niet aanraden voor gebruik met een beker hebben we dit niet meer getest.

De Quick Firebrick hebben we ook getest met een GSI Pinnacle Dualist pannetje van 1,8 liter en 14 centimeter doorsnede met daarin 1200 ml kraanwater. Dit was na 8’20” aan de kook.

Brandstofverbruik

Om vier PillBottle stenen volledig vol te laten zuigen met spiritus is 100 ml spiritus nodig. Dat betekent dat in twee stenen 50 ml zit. Hiermee kregen we anderhalve beker aan de kook (de tweede tot 52 graden). De PillBottle heeft dus 50 ml nodig voor anderhalve beker, grofweg 33,3 ml voor één beker. De Trangia verbruikte 30 ml. Onze conclusie is dat het brandstofverbruik dus ongeveer gelijk ligt en dat de claim dat de PillBottle stove zuiniger zou omgaan met brandstof niet correct is.

Lichter
Als we de twee steenbranders vergelijken, inclusief spiritus en potje, dan is de PillBottle, inclusief onderzetters en windscherm, meer dan de helft lichter dan de Firebrick. Dat terwijl de Firebrick 15 procent minder spiritus kan opzuigen. Het voordeel van de Firebrick is echter wel: grotere stabiliteit en beter geschikt voor pannen. En altijd nog een stuk kleiner dan een gastankje.

Voordelen van de PillBottle stove op een rijtje:

• Multifuel spiritusbrander.
• Zeer compact en licht.
• Robuust. Er kunnen geen dingen stuk gaan, zoals ventielen of pompjes. De stove kan niet roesten of geplet worden en er kunnen geen essentiële onderdelen van afbreken. Het enige wat eventueel stuk zou kunnen gaan is het potje maar aangezien dat van een flexibel kunststof is gemaakt, achten we die kans erg klein.
• De PillBottle stove (of de Quick Fire Brick) werkt onder alle omstandigheden. De tabletten ontbranden ook in kou en op grotere hoogtes. Weliswaar duurt koken op hoogte per definitie langer vanwege dat er minder zuurstof aanwezig is. Bij kou kan je de PillBottle een minuut voorverwarmen in je zak.
• Lekken is onmogelijk als je tot zover vult dat alles wordt opgenomen door de stenen. Maar je moet nog steeds een brandstoffles voor spiritus meenemen (kan PET-flesje zijn).
• Als de brander omgestoten wordt, loopt er geen brandende vloeibare brandstof weg. Veilig is ook dat je de brander eenvoudig uit kunt blazen.
• Brandstof dat niet nodig was om de maaltijd te bereiden gaat niet verloren.
• Nadat je eten en koffie klaar is, kan je nog marshmallows roosteren boven het vuur.
• De PillBottle stove kan niet lekken en is legaal mee te nemen in de handbagage in vliegtuigen, aldus NeoTrekk. Als brandstof mag een flesje met 100 ml ‘hand sanitizer’ mee in de handbagage tijdens een vlucht, volgens de regels van de TSA.
• De PillBottle stove roet niet als je deze gebruikt met spiritus van 95% of hoger. Hierdoor blijft je beker aan de buitenkant schoon.
• Voordeel ten opzichte van Esbit-brandstofblokjes: verkrijgbaarheid, geur, geen aankoeksel op de buitenkant van de pan.
• De PillBottle stove dooft niet als de pan overkookt.

*) MYOG: Make Your Own Gear