Tijdens Operatie Squirt is de fietsketting van onze beide trikes ontdaan van vieze zwarte olie en vervangen door een goedje dat doet denken aan ezelinnenmelk. Dat klusje had even wat meer om handen dan we vooraf hadden ingeschat.

De ochtend begon met het losmaken van de fietskettingen via de missing link met een BBB LinkFix Dual kettingtang. Deze tang hadden we onlangs aangeschaft nadat we deze tijdens het Paastreffen bij Victor hadden gezien. Je kan er (in theorie) een missing link makkelijk mee openen en sluiten. Op een fietsreparatiecursus bij de Wereldfietser heb ik ooit geleerd dat een missing link makkelijk te openen is door er in te knijpen maar de praktijk is anders. Met de tang gaat het wel makkelijk. Vervolgens lieten we de ketting weken in een bakje met wasbenzine. Dat moet je normaal gesproken niet doen omdat je dan ook de olie tussen de schakels verwijderd maar daar was het ons nu juist om te doen. Weg met die plakkerige zwarte smeerboel.

Met een oude tandenborstel werd de ketting vervolgens schakel voor schakel gepoetst en dat is nog een heel werkje met een ketting van om en nabij de 3,8 meter lengte. Daarna ging de ketting nog in het sop, werd nagespoeld en te drogen gehangen. Dave koos ervoor om de ketting een tweede keer met wasbenzine schoon te maken omdat er de eerste keer veel zwarte smurrie vanaf kwam. Hoe grondiger schoonmaken hoe beter.

Tijdens het drogen van de ketting poetsten we met de tandenborstels vrolijk door. Een plantenspuit met wasbenzine en een opvangbak zijn daarbij handig. Zo werden de tandwieltjes van de derailleur, de cassette, de kettingrol en de tandbladen vóór gereinigd. Met een reep van een oud vaatdoekje, gedoopt in wasbenzine en vastgemaakt aan een trekveer werd ook de binnenkant van de kettingbuizen onder handen genomen. Daarna kreeg de trike zelf ook nog een sopje. Ik maakte van de gelegenheid gebruik de bovenste kettingbuis bij de voorbladen iets in te korten. Afknippen met een schaar, verwarmen met mijn oranje föhn uit 1978 en daarna de uiteinden uitduwen met de achterkant van een schroevendraaier. Het matereiaal van de kettingbuis vervormt als deze heet is nogal makkelijk, dus voorzichtig te werk gaan. Het resultaat was zo-zo. Na al deze klusjes was de fietsketting wel droog.

Helaas bleek vervolgens dat de helft van de missing link inmiddels echt missing was: die hield zich ergens op in het hoge gras en was AWOL. Gelukkig hadden we nog een goudkleurige KMC missing link voor 9-speed (herkenbaar aan een gestanste 9S) op voorraad. Sowieso erg handig van HP Velotechnik om een gouden missing link te plaatsen in een verder zilverkleurige ketting. Fijne details.

Kettingsmeermiddel
Daarna vulden we onze handpalm met de geheimzinnige ezelinnenmelk, onmisbaar voor Operatie Squirt, en lieten onze kettingen door onze handen gaan, steeds weer de ezelinnenmelk aanvullend totdat de hele ketting gesmeerd was met het nieuwe witte goedje. Sssst, niet tegen Cleopatra vertellen maar de ezelinnenmelk komt uit flesjes met op het etiket Squirt Long Lasting Dry Lube, een kettingsmeermiddel op basis van was. We verbruikten ongeveer 50 milliliter voor twee kettingen. Squirt is verkrijgbaar in een grote fles van een halve liter en in flesjes van 120 ml. Inmiddels was het middag geworden.

Dan het volgende avontuur: ketting terug op de fiets. Eerst controleren wat voor type ketting op de Scorpion ligt (KMC X9) en of die looprichtinggebonden is. Dat is de X9 niet maar je kan de ketting maar aan één kant makkelijk ponsen en die kant wil je aan de buitenkant. We kwamen hier achter omdat Dave meteen van de gelegenheid gebruik maakte zijn fietsketting te verlengen omdat hij een andere stoel heeft gemonteerd, waarbij hij meer onderuit en dus naar voren ligt en de neusbuis uitgeschoven moest worden. Door de nieuwe stoel was de ketting te kort geworden, zou je kunnen zegggen. Maar wat is nou de juiste lengte van een fietsketting op een trike? Dat werd nog een hele discussie op Twitter.

Ik kwam een handige illustratie tegen op internet maar dat zou niet gelden voor de trike, omdat de derailleur anders gemonteerd zit. Ik keek in de schuur naar mijn oude bukfiets en zag dat de derailleur daar inderdaad niet vast zit op 9 uur ten opzichte van de achteras maar op 4 uur. Dus stelden we het op Dave’s fiets maar net zo af als op mijn fiets, met de derailleur tandwielen in dezelfde stand. Handig om twee dezelfde fietsen te hebben (ook voor reserveonderdelen en gereedschap).

Kettingbuis
Ik had de kettingbeschermer van de voorbladen geschroefd, dat was handig voor het schoonmaken maar ook voor het terugleggen van de ketting. Omdat de kettingbuizen op onze trikes niet bestaan uit één lange buis maar er meerdere stukken aan elkaar gezet zijn, kan de wat kromme trekveer bij de overgangen blijven haken. Truc is dan om de kettingbuis van buiten zo te vervormen dat de veer langs dat punt komt. Lastigste punt is onder de kettingrol, daar zit een geleider waar de ketting doorheen moet lopen maar die is niet geheel gesloten waardoor de trekveer eruit kan wippen en de ketting dus onder de geleider komt te liggen en je opnieuw kunt beginnen.

Het allermoeilijkste was om de missing link weer in elkaar te krijgen, zelfs met De Nieuwe Tang. Elke keer als ik kracht probeerde te zetten vlogen er delen missing link weg. Ik begrijp nu waarom ze die dingen zo noemen. Sowieso een klusje waarbij je het gevoel hebt dat drie paar handen handig zou zijn. Eén paar kan je vervangen door een gebogen fietsspaak, om de ketting bij elkaar te houden, zodat deze niet in een onbewaakt ogenblik verdwijnt in de kettingbuis. Misschien dat een kleine papierklem op de missing link het tweede paar handen zou kunnen vervangen maar nu had ik Dave bij de hand. Nadat ik voor de derde keer op zoek moest naar de missing link kon hij mijn geworstel niet meer aanzien en nam de zaak in de hand. Ondertussen was ik aan het foeteren dat het maar goed was dat ik nog steeds een abonnement had bij de ANWB Wegenwacht Fiets Service omdat ik niet eens in staat was om een missing link in elkaar te zetten. Maar Dave hield het hoofd koel en zette de missing link in elkaar zonder gebruik te maken van de LinkFix-tang.

Nevenschade
Inmiddels begon de zon te zakken maar Operatie Squirt was op het nippertje geslaagd. Al is er wel nevenschade (collateral damage) te betreuren: Dave’s nieuwe fietsbel sneuvelde in een onbewaakt ogenblik (knop afgebroken) en een halve missing link lijkt definitief vermist.

Benodigdheden

• Een bak om de ketting in te weken en te gebruiken als opvangbak onder de derailleur tijdens het schoonmaken;
• Een plantenspuit met wasbenzine;
• Een LinkFix tang om de missing link makkelijk te openen;
• Cassetteborstel om cassette mee te reinigen;
• Een stuk ijzerdraad om de kettingeinden bij elkaar te houden voor als je aan het worstelen bent met de missing link;
• Een (brandstof)trechter om de afgewerkte wasbenzine weer terug in de fles te kunnen gieten. In theorie is de wasbenzine her te gebruiken als het bezinksel is bezonken. In de praktijk wordt mijn gebruikte wasbenzine echter theekleurig (zie linker fles op foto). Gebruikte wasbenzine voeren we daarom af naar het recycle perron;
• Een of meerdere oude vaatdoekjes;
• Een oude tandenborstel (mechanisch);
• Schroevendraaier om de kettingbladbeschermer los te maken;
• Trekveer met een stukje ijzerdraad of vuilniszaksluiter om de trekveer aan de ketting mee vast te maken;
• Plek waar de ketting kan drogen;
• Mooi zonnig droog weer zodat je in de tuin kunt werken;
• Een tuin of buitenplaats.

Waarom Squirt?

HP Velotechnik raadt aan de kettingen te behandelen met een dry lube smeermiddel, zoals Teflon-spray. Onze MTB-vrienden die onlangs in de Verenigde Staten zijn geweest hadden daar ‘de toekomst’ gezien en merkten verbaasd op “smeren jullie je ketting nog steeds met olie?” en raadden ons Squirt aan. Dit smeermiddel met wax (was, paraffine) is melkkleurig en heeft dezelfde dikte als karnemelk. Het idee is dat verder kettingonderhoud voortaan bestaat uit het af en toe langshalen van een droge doek en nieuwe Squirt aanbrengen. Latex handschoenen of industriële zeep zijn niet langer nodig als er iets moet gebeuren aan de ketting.

Of de met Squirt behandelde ketting zijn beloftes gaat waarmaken die op het flesje staan, moet in nu in de praktijk gaan blijken. Die beloftes zijn:

• Schone ketting, ook na langdurig gebruik;
• Nooit meer ontvetten;
• Soepel en efficiënt schakelen;
• Langere levensduur ketting en tandwielen.

Praktijk

Na de eerste fietstocht van 55 kilometer door de stromende regen gaat het in elk geval goed. De Squirt was nog maar in één laag aangebracht maar de ketting loopt merkbaar soepeler. Na de tocht door de regen zie ik nog steeds de witte wax op de schakels zitten en is de ketting lang niet zo vies als anders na een tocht over halverharde paden met modderige regenplassen.

Onderhoud

Na de natte rit laten we de ketting eerst drogen, door af en toe ook de ketting een stukje door te draaien, droogt de ketting beter omdat er anders delen in de kettingbuizen nat blijven. Dit is sowieso een advies van HP Velotechnik, de maker van onze trikes.

We draaien de ketting door de trappers achteruit te draaien. Op Dave’s fiets moeten we acht keer draaien, op die van mij zes keer om de ketting een keer helemaal rond te laten gaan, te zien aan die ene goudkleurige missing link. Met twee tandenborstels op elkaar reinigen we de fietsketting. De kettingschakels lopen dus onder en boven door de borsteltjes. Er komt wat zwarte smurrie vanaf, wij denken dat dit nog steeds restanten olieresten zijn want het smeert uit.

Geschikt voor ligfietsen?
Vervolgens krijgt de fietsketting een tweede laag Squirt door de ketting weer door het kuiltje in je handpalm met emulsie te laten lopen. Het kuiltje vul je aan door de was op de ketting te druppelen. Het kettingsmeermiddel moet opdrogen voordat je ermee kunt fietsen, dus ook na het smeren weer af en toe de ketting een  stukje doordraaien. ‘Overtollige’ wax hoef je niet te verwijderen. Wel moet de was droog zijn wanneer je gaat fietsen. Omdat Squirt op waterbasis is, zou de was beter tot diep in de schakels doordringen omdat het langer duurt voordat water verdampt dan andere oplosmiddelen. Maar droogt de emulsie wel snel genoeg in de kettingbuizen of is het daardoor juist niet geschikt voor open ligfietsen?

We rijden een tweede tocht van 54 kilometer tijdens droog en zonnig weer. Daarna smeren we voor de derde keer de ketting. Dit is omdat de handleiding aangeeft dat je de eerste keer drie lagen moet aanbrengen. Eerst maken we de ketting weer schoon met de tandenborstels. Weer vallen er zwarte kruimels in de opvangbak. Dat lijkt toch meer op wax dat pikzwart is geworden. Wellicht omdat de ketting nog niet droog was voordat we gingen rijden? Of zouden er nog zoveel olieresten zijn achtergebleven die nu naar buiten worden geduwd? Ook de tandbladen zitten onder het zwarte aankoeksel.

Geschikt voor Nederlands weer?
Waarom raadt HP Velotechnik ‘dry lube’ aan? Een rondgang op internet leert dat elke dry lube niet heel geschikt is voor fietsen in natte omstandigheden (of ik heb deze nog niet gevonden). Is het dan wel handig om dry lube te gebruiken in Nederland? Tevens leert de rondgang dat alle smeerseltjes dezelfde dingen beloven: langdurige smering, lage wrijving, prestatie verhogend, vuilafstotend en beschermend. Het lijkt wel of ik bij de Douglas ben beland. Daar kan je ook allerlei potjes krijgen die fantastische dingen beloven.

In deze review op Fietspraat kun je lezen over de ervaringen gedurende een jaar met Squirt, gebruikt voor diverse racefietsen en mountainbikes. Op het forum van Fiets.nl zijn nog veertig pagina’s met meningen over Squirt te vinden.

Wij zijn erg benieuwd hoe Squirt ons op de langere termijn gaat bevallen. Waar smeer jij de fietsketting van je MTB of open ligfiets mee en wat zijn je ervaringen? (De mening van velomobilisten is hier niet zo interessant: de ketting van mijn velomobiel staat na elfduizend kilometer nog in de smering af fabriek en ik heb ‘m ook nog nooit schoongemaakt. Ik heb laatst de slijtage gemeten en hij is nog lang niet versleten).

Update oktober 2021
We smeren nog altijd met Squirt. Bijzonder handig dat je handen niet onder de olie zitten als je een klusje aan je ketting hebt, zoals een afgelopen ketting terugzetten. Daarbij blijft er geen zand in plakken, zoals bij smeerolie, dat daarom beter schuurolie kan heten. Het enige nadeel van een wax smeermiddel is dat het dikke vette klodders kan veroorzaken tussen de kransjes van je cassette. Dus niet alleen smeren en vergeten schoon te maken! Iedereen die beweert dat dry lube niet geschikt is voor in de regen heeft geen ervaring met het schoonmaken van derailleurwieltjes onder de stromende kraan. Squirt stolt als kaarsvet. Dat spoelt niet weg met koud water.